İnternetin ilk günlerinden bu yana görünürlüğün oyunu Google’da üst sıralarda yer almak olarak kuruldu. Bu da reklam bütçeleriyle ve SEO uzmanlığının ince ayarlarıyla mümkün oluyordu. Şirketler milyarlarca doları reklam ağlarına akıtıyor, arama sonuçlarındaki sıralamalarını yükseltmek için algoritma güncellemelerinin peşinde koşuyorlardı. Bu, dijital ekonominin görünürlük ve güç mekanizması hali hazırda.
Ancak oyun yapay zekâ ile değişecek gibi gözüküyor. IEEE Spectrum’da yayımlanan “AI Agents Will Transform the Online Economy” başlıklı makalede de anlatıldığı gibi, insan merkezli web hızla Agentic Web’e evriliyor. Yani artık web’i insanlar değil, yapay zekâ asistanları (ajanları) okuyacak. Bu asistanları, bizim yerimize arama yapacak, seçenekleri eleyecek, alışverişten seyahate, işten eğlenceye kadar karar süreçlerimizin görünmez aracısı olacak. Vizyon ve gidişat bu…
Bu dönüşüm ister istemez reklamın ve SEO’nun temelini sarsıyor. Çünkü artık pazarlamacılar, insan gözünü yakalamaya değil, yapay zekâ ajanlarının kısa listelerine girmeye çalışması lazım. Bir restoranın menüsü, bir otelin fiyatı ya da bir ürünün özellikleri, Google’da üst sıralarda çıkmakla değil; kullanıcının kişisel ajanının karar algoritmasına uygunlukla belirginleşecek. “Ajan Dikkat Ekonomisi” denilen yeni alan, reklamcıların hayatta kalma mücadelesinin adresi olacak gibi gözüküyor.
Geçmişte SEO içeriklerin anahtar kelimelerle, link ağlarıyla ve algoritmik ipuçlarıyla yükseltilmesini sağlıyordu. Oysa Agentic Web’de önemli olan, metnin semantik zenginliği ve bağlam uyumu olacak. Bir insan gözünü aldatabilecek süslü kelimeler, yapay zekânın vektör temelli anlam modellerinde karşılık bulamayabilir. Yeni optimizasyonun adı, ajanik uyum. Yani, içeriklerin doğrudan makineler tarafından “anlaşılabilir” ve “güvenilir” kılınması.
Bu değişim yalnızca dijital pazarlamayı değil, akademiyi de derinden etkiliyor. Çünkü akademik dünyanın görünürlük mekanizmaları da benzer bir kayma yaşıyor.
Akademide ArXiv Devrimi
On yıllardır bilimsel itibarın ölçüsü, hakemli dergilerde yayımlanan makalelerdi. Bir araştırmacı için görünürlüğün yolu, genellikle yıllar süren hakemlik sürecinden geçmekti. Ancak bugün bu yolun alternatifi var: ArXiv.
ArXiv, araştırmacıların çalışmalarını dakikalar içinde yayımlayabildiği, herkesin erişimine açık bir ön baskı platformu. Hakemlikten geçmiyor, ama bilim camiasının anında erişimine ve geri bildirimine açılıyor. Fizik, bilgisayar bilimi, yapay zekâ, biyoloji… birçok alanda araştırmanın ilk durağı artık ArXiv. Genç bir akademisyen için görünürlük, artık Nature veya IEEE Transactions’a aylarca bekleyip kabul almakla değil, ArXiv’e yüklediği makalenin dünyada yankı bulmasıyla sağlanıyor. Dünyayı değiştirecek büyük dil modellerinin temeli 2012 ve 2017’de ArXiv’e Google araştırmacılarının makalelerini yüklemeleriyle başladı. DeepSeek 2025’de ArXiv’de paylaştı.
IEEE’nin kendisi bile bu yeni düzene uyum sağlıyor. Eskiden “ön baskı paylaşımı” dergi yayıncılığı için tehdit olarak görülürdü. Bugünse, ArXiv’e yüklenen makaleler, daha sonra dergilerde yayımlanabiliyor. Yani ArXiv, dergilerin yerine geçmese de, ilk görünürlüğün kapısını ele geçirmiş durumda.
Ortak Nokta: Aracılar Değişiyor - Buradaki paralellik dikkat çekici. Reklamcılıkta da, akademide de, görünürlüğü belirleyen araçlar hızla değişiyor.
- Web’de: İnsan dikkati yerine yapay zekâ ajanlarının dikkati.
- Akademide: Hakemli dergilerin kapı bekçiliği yerine ArXiv’in erişim ve hız gücü.
Eski araçlar tamamen belki ortadan kalkmayacak. Reklam hâlâ bir rol oynayacak, hakemli dergiler hâlâ kalite damgası olacak. Ama artık merkezi değiller. Arka planda onaylayıcı, tamamlayıcı bir işlev görecekler.
Para Nereye Akacak? Yeni Güç Dengeleri
Bu değişim yalnızca araçsal bir kayma değil, aynı zamanda güç dengelerinin yeniden dağılımı. Reklam bütçeleri Google gibi platformlara değil, ajanların “beslendiği” veri kümelerine kayabilir. Akademide ise dergi yayınevlerinin ekonomik ve sembolik gücü, ArXiv gibi açık erişimli platformlarla paylaşılmak zorunda kalacak.
İkisi de aynı soruyu ortaya çıkarıyor: Görünürlüğümüzü kimin gözünden sağlayacağız? İnsanların mı, yoksa makinelerin mi?
Makinelerin Gözünde Seçilmek
Önümüzdeki dönemin en kritik becerisi, ister bir şirket olun ister bir akademisyen, ürününüzü ya da bilginizi makinelerin gözünde seçilebilir kılmak olacak. İnsanların beğenisi hâlâ değerli; ama insanlara ulaşmanın yolu artık makinelerin filtresinden geçiyor.
IEEE Spectrum’daki yazının işaret ettiği gibi, Agentic Web reklamcılığı kökten değiştirecek. Ama aynı zamanda akademi de kendi Agentic dönüşümünü yaşıyor: ArXiv. Bir yanda pazarlamacılar yapay zekâ ajanlarına hitap etmeyi öğrenmek zorunda, diğer yanda araştırmacılar ArXiv’de görünürlük sağlamadan sahneye çıkamıyor.
Öte yandan literatür araştırmalarınızı şu anda bir asistan okuyup size özetliyor. Şimdi, giriş gelişme sonuç şeklinde yazdığınız makalenin özgün kısmı dışında geri kalanların hepsini bir yapay zekaya yazdırabilirsiniz. Sonuç olarak bu makaleyi insanların okuması için mi yazıyorsunuz, makinelerin mi?
Dünya yeni bir aracı çağının eşiğinde. Eski araçlar kaybolmuyor ama artık oyunun kurallarını yazmıyorlar. Yeni oyunda görünürlük, makinelerin gözünde seçilmekten geçiyor.
#ChatGPT ile iyileştirildi, #Gemini ile resimleştirildi.
Yorum Yazın