İsrail - İran Savaşı’nın küresel ekonomiye etkileri

ABD, Çin, Rusya ve AB gibi büyük güçlerin bölgedeki pozisyonlarına göre savaşın seyri ekonomik ilişkileri de etkiler.

Erdem Bağcı

İsrail-İran savaşı, sadece bölgesel değil, küresel ekonomik istikrarı da tehdit etmektedir. Enerji fiyatları, finansal piyasalar ve tedarik zincirleri üzerinden dünya ekonomisini yüksek enflasyon, düşük büyüme (stagflasyon) ve siyasi belirsizlik sarmalına sürükleyebilir. Bu nedenle, ABD başta olmak üzere, gelişmiş ülkeler bu savaşın sürdürülmesinden yana tavır almaları rasyonel olmayacaktır.

İsrail-İran savaşı, küresel ekonomi üzerinde ciddi ve çok yönlü etkilere neden olacaktır. Bu etkileri bu yazımızda şöyle özetleyebiliriz;

1. Enerji Fiyatlarında Yükseliş

İran, dünyanın en büyük petrol ve doğalgaz rezervlerinden birine sahiptir. Hürmüz Boğazı üzerinden geçen enerji nakil hattı, küresel petrol arzının yaklaşık %20’sini taşımaktadır. Savaş durumunda bu boğazın kapanma riski petrol fiyatlarını hızla yükseltecektir.

Enerji fiyatlarındaki artış, enflasyonu körükler, üretim maliyetlerini yükseltir ve tüketici harcamalarını düşürür.

2. Finansal Piyasalarda Belirsizlik ve Dalgalanma

Riskten kaçış eğilimiyle yatırımcılar güvenli limanlara (altın, dolar) yönelir. Gelişmekte olan piyasalardan sermaye çıkışı olur. Küresel borsalarda düşüşler, tahvil faizlerinde oynaklık ve gelişen ülke para birimlerinde değer kaybı yaşanabilir.

3. Tedarik Zinciri ve Lojistik Aksamaları

Hürmüz Boğazı gibi stratejik geçitlerde yaşanacak aksaklıklar, Asya-Avrupa tedarik zincirini sekteye uğratabilir. Üretim maliyetlerinde artış, tedarik gecikmeleri ve küresel enflasyonist baskılayacaktır.

4. Enflasyon ve Resesyon Riski

Enerji ve lojistik maliyetlerindeki artış, küresel enflasyonu tetikler. Özellikle enerji ithalatına bağımlı ülkelerde ekonomik daralma (resesyon) riski artar. Merkez bankaları faiz artırımı veya parasal sıkılaşmaya zorlanabilir, bu da büyümeyi yavaşlatır.

5. Sanayi ve Üretim Üzerindeki Etkiler

Enerji yoğun sektörlerde üretim maliyetleri hızla artar. Otomotiv, kimya ve havacılık gibi sektörler özellikle etkilenir. Kârlılık düşer, işten çıkarmalar artabilir.

6. Türkiye ve Bölge Ülkeleri Üzerindeki Etkiler

Türkiye gibi bölge ülkeleri için enerji maliyetleri artar, turizm olumsuz etkilenir, ihracat ve ithalat dengesi bozulabilir. Jeopolitik risk primi yükselir, CDS (kredi risk primi) artar, döviz kuru baskılanır.

7. Jeopolitik Güç Dengeleri ve Stratejik Kaymalar

ABD, Çin, Rusya ve AB gibi büyük güçlerin bölgedeki pozisyonlarına göre savaşın seyri ekonomik ilişkileri de etkiler. Küresel ticaretin bloklara ayrılması ve ticaret savaşlarının sahadaki yansımasına dönüşecektir. Ayrıca, bu savaş birçok ülkenin önümüzdeki yıllardaki savunma harcamalarını arttıracaktır. Yeniden merkantilist bir döneme kapı açılabilir.

Sonuç olarak, İsrail-İran savaşı, sadece bölgesel değil, küresel ekonomik istikrarı da tehdit etmektedir. Enerji fiyatları, finansal piyasalar ve tedarik zincirleri üzerinden dünya ekonomisini yüksek enflasyon, düşük büyüme (stagflasyon) ve siyasi belirsizlik sarmalına sürükleyebilir. Bu nedenle, ABD başta olmak üzere, gelişmiş ülkeler bu savaşın sürdürülmesinden yana tavır almaları rasyonel olmayacaktır. Çünkü bu savaş ne İsrail güvenliği ne de nükleer silah meselesidir, bu savaş gittikçe, Çin ile ABD’nin ticaret savaşının sahadaki yansımasına dönüşecektir.