Ne olacak bu emeklinin hali!

Emekli aylıklarının artmamasının bir nedeni olarak Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) gösteriliyor. Oysa gerçekler böyle değil. İki dudak arasında saklı emekli aylığı miktarları genellikle seçim dönemlerinde alt sınır olarak güncelleniyor ve emeklilerin yarısından çok daha fazlası alt sınır aylığını alıyor. 

Ekonomik kriz en çok emekliyi vurdu. Pazar yerleri kapanırken, alışveriş yapan yaşlı insanların sayısı artıyor. Bir kısmı çalışırken bir kısmı sadece hayatta kalmaya çalışıyor. Yıllarca prim ödeyip emekli yaşamı için hayaller kuran insanlar hayal kırıklığı yaşıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), sadece emeklileri değil 85 milyonluk ülke nüfusumuzun tümünü ilgilendiren bir kurum. Ne var ki son yıllarda SGK, emekli aylığı tutarı açısından hepimizi daha da çok ilgilendiren ve tartışılan bir yere geldi. Emekli aylıklarının artmamasının bir nedeni olarak Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) gösteriliyor.

Oysa gerçekler böyle değil.İki dudak arasında saklı emekli aylığı miktarları genellikle seçim dönemlerinde alt sınır olarak güncelleniyor ve emeklilerin yarısından çok daha fazlası alt sınır aylığını alıyor. Alt sınır uygulamasının mazisi beş yıl öncesine dayanıyor. Emekli aylıklarının kuşa dönmesiyle birlikte sosyal güvenlik sistemimiz "adı konmamış şekilde" yeniden yapılandırıldı. Bu yapılandırma ile asgari ücretin açlık sınırına yakın seviyede olması ve en düşük emekli aylığının da asgari ücretin yarısının üzerinde olması politik bir tercih halini aldı. Aslında sosyal güvenlik sistemimiz sosyal yardım sistemine dönüştü. Çünkü yatırılan primlerin anlamı kalmadı, fakirlikte eşitlik sağlandı.  

Geldiğimiz noktada 2019 yılında asgari ücret ve açlık sınırının 2 bin lira olduğu düzeylerde bin lira olan en düşük emekli aylığı, 2024 yılı Haziran ayında 10.000 TL olarak ödeniyor. TÜİK verilerine yansımayan 10 katılık bu artış açlık sınırı ve asgari ücret açısından da benzerlik gösteriyor. Asgari ücreti bilemeyiz ama açlık sınırı her ay artış gösteriyor. Emekli aylıklarındaki düşme eğiliminin tarihinde ise 2000 ve 2008 yılları büyük önem taşıyor. Bu yıllar büyük reform! adı verilen yasal değişiklerin yapıldığı yılları temsil ediyor. 2000 yılındaki reformla her 360 gün (1 yıl) için %3,5 olan aylık bağlama oranı (ABO) %3’e indiriliyor. 2008 yılında ise bu oran %2’ye indiriliyor. Yani alınan prim aynı iken ödenen emekli maaşı düşüyor.

Örneğin 20 bin TL brüt asgari ücretten 25 yıl prim yatıran kişiye bu hizmetler;- 2000 yılı öncesinde geçmişse 25*3,5= %87,5 oranında (20.000*%87,5=)17.500 TL,- 2008 yılı öncesinde geçmişse 25*3=%75 oranında  (20.000*%75=) 15.000 TL,- 2008 yılı sonrasında geçmişse 25*2=%50 oranında (20.000*%50=)10.000 TL emekli aylığı bağlanıyor. Yani 25 yıl çalışan kişi, 2000 yılı öncesi 15 yıl çalışıp 5.400 gün primi olanla aynı maaşı alıyor. Daha vahimi 2008 sonrası her çalışma günü (asgari ücretin dört katından fazla kazancınız yoksa) emekli maaşınızı düşürüyor. 

EYT sonrası emekli olanların sisteme yük olmadığı sağlık harcamalarından da anlaşılıyor. Sağlık harcamalarındaki artış gelir ve gider ile uyum gösteriyor. Her şey yolunda giderken yeni emekli olan 2 Milyon kişi neden bütçeye yük getirmiyor? Çünkü artık herkes 10.000 TL emekli maaşı alıyor.  

YENİ EMEKLİ OLAN 2 MİLYON KİŞİ BÜTÇEYE YÜK GETİRMİYOR

Emekli sayısı arttıkça da bütçeye yükü artıyor savunanlar var. Ama kazın ayağı pek de öyle değil. Gelin gerçeklere beraber bakalım.

Veriler SGK aylık istatistik bülteninden alınmıştır. (Milyon TL) 2023 yılı mart ayında çıkan EYT kanunu öncesindeki "bütçeye yük" söylemini bizzat SGK’nın kendi kayıtları doğrulayamıyor. EYT sonrası yeni emekli olan 2 milyon kişinin beklenen yükü SGK’nın gelir gider dengesine olumlu yansıyor. EYT kanunu öncesi 2022 yılında gelirleriyle giderlerinin %96,18’ini karşılayabilen SGK, 2023 yılında 2.000.000 yeni emekli olmasına rağmen gelirleriyle giderlerinin %98,24’ünü karşılayabiliyor. 

EYT sonrası emekli olanların sisteme yük olmadığı sağlık harcamalarından da anlaşılıyor. Sağlık harcamalarındaki artış gelir ve gider ile uyum gösteriyor. Her şey yolunda giderken yeni emekli olan 2 Milyon kişi neden bütçeye yük getirmiyor?

Çünkü artık herkes 10.000 TL emekli maaşı alıyor. Ta ki iki dudak arasından yeni bir maaş söylenene kadar.