Yahudi ve Çingene Soykırımları’nın anısını yaşatmak, bu konularda araştırmayı ve eğitimi teşvik etmek amacıyla, 1998 yılında İsveç Başbakanı Göran Persson'un girişimiyleUluslararası Holokost Anma İttifakı (IHRA) kuruldu. 2000yılında Stockholm’de gerçekleşen Uluslararası Holokost Forumu ve burada kabul edilen Stockholm Bildirgesi örgütün kurucu belgesi olarak kabul edildi. İttifakın dört ana faaliyet amacı bulunuyor: Anımsama, eğitim, araştırma ve mücadele(antisemitizme, Holokost inkârına ve çarpıtmasına karşı)
26 Mayıs 2016 tarihinde gerçekleşen, Türkiye’nin de gözlemci olarak bulunduğu Bükreş’teki ittifak toplantısında antisemitizmle mücadelede uluslararası bir referans noktası olarak kabul edilen, yasal olarak bağlayıcı olmayan bir çalışma tanımı* geliştirildi: Antisemitizm, Yahudilere yönelik belirli bir algıdır; Yahudilere yönelik nefret olarak da ifade edilebilir. Antisemitizmin sözel veya fiziksel tezahürleri, Yahudilere veya Yahudi olmayan bireylere ve/veya onların mallarına, Yahudi topluluğunun kurumlarına ve dini mekânlarına yöneltilmektedir. İttifak bu çalışma tanımınıaçıklamak için 11 örnek belirtmiştir. Bunlardan bazıları şöyledir:
- Yahudi halkının kendi kaderini tayin hakkını inkâr etmek.
- Günümüz İsrail politikasını Nazilerin politikalarıyla karşılaştırmak.
- Yahudileri bir bütün olarak İsrail Devleti'nin eylemlerinden kolektif olarak sorumlu tutmak.
- İsrail'den başka hiçbir demokratik ülkeden beklenmeyen veya talep edilmeyen bir davranış bekleyerek çifte standart uygulamak.
- Yahudiler hakkında dünya çapında bir Yahudi komplosu veya Yahudilerin medyayı, ekonomiyi, hükümeti veya diğer toplumsal kurumları kontrol ettiğine yönelik basmakalıp iddialarda bulunmak.
26 Mayıs 2016 tarihinde, Türkiye’nin de gözlemci olarak bulunduğu Bükreş’teki toplantıda kabul edilen bu çalışma tanımı antisemitizmle mücadelede önemli bir araç olarak görülse de, kabul edildiği zamandan bu yana çeşitli çevrelerden önemli eleştiriler alıyor. Bu eleştiriler genellikleçalışma tanımının kendisinden ziyade ona eşlik eden, yukarıda bazıları belirtilen örnekler listesine odaklanıyor. En yaygın ve en güçlü eleştiri, çalışma tanımının ve açıklayıcı örneklerinin, İsrail hükümetinin politikalarına yönelik meşru eleştirileri bastırmak için bir araç olarak kullanılabileceğine yönelik. Bu eleştirileri yapanların arasında ittifakın savunduğu antisemitizm çalışma tanımının mimarlarından biri olan Kenneth S. Stern de bulunuyor. Stern, çalışma tanımınınmevcut kullanım şekline karşı bir duruş sergiliyor. Stern’e göre çalışma tanımının yanlış kullanımı nedeniyle İsrail'in politikalarını eleştiren herkes haksız yere antisemit olarak yaftalanıyor. Çalışma tanımının fikir babasına göre bu durum aynı zamanda antisemitizm kavramının kendisini de sulandırıyor.
Geçtiğimiz sene ABD üniversitelerinde İsrail’deki hükümetin uyguladığı soykırım politikasına karşı yapılan eylemlerin sert bir şekilde karşılanmasının nedeni eğitim kurumlarının bu çalışma tanımını resmi olarak kabul etmiş olmasından kaynaklanıyor. Keza Almanya’da İsrail’in politikalarına karşı veya Filistin yanlısı eylemlerin güvenlik güçlerince işkenceye varan yöntemler ile bastırılmasının nedeni de aynı. IHRA’nınantisemitizm çalışma tanımı ABD, Almanya gibi ülkelerde anayasa ile korunmuş olan ifade özgürlüğünü zedeleyici birişlev yüklenmiş durumda.
Türkiye, 2008’den itibaren IHRA çalışmalarına gözlemci ülke olarak katıldığını resmî olarak beyan etti ve anma-eğitim ekseninde çeşitli adımlar attı. Gözlemci üye statüsü asıl üye olmadan önce geçmek gereken ilk aşama. Bu süreçte aday ülke belli taahhütlerde bulunup bunlara yönelik icraatlardabulunuyor. Türkiye’de ilk resmî Holokost anma etkinliği 2011’de Neve Şalom Sinagogu’nda yapıldı. 2015 yılındaAnkara’da Holokost Anma Günü’ne yönelik ilk resmî devlet töreni düzenlendi. Aynı yıl İstanbul Sarayburnu’nda StrumaGemisi için resmi anma törenleri düzenlenmeye başladı.Türkiye 2021 Malmö Forumu’nda asıl üye olmak adına dahasomut taahhütler açıkladı. Buna göre Türkiye, 27 Ocak Holokost Anma Günü’nü resmi olarak kabul edecek, 24 Şubat Struma anmaları gerçekleştirecek, İstanbul Üniversitesi’nde Soykırım Araştırma Enstitüsü kurulacak, orta öğretimde Soykırım’a yönelik eğitim programları uygulanacak, devlet “WeRemember/weremember.gov.tr” sitesini açarak arşiv oluşturmaya başlayacaktı.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, 2023 yılına kadar her 27 Ocak Holokost Anma Günü’nde bildiri yayınladı. Söz konusu bildirilerde Türkiye’nin Uluslararası Holokost Anma İttifakı çalışmalarına aktif olarak katılıyor oluşu özellikle vurgulandı.
7 Ekim 2023 günü gerçekleşen Hamas saldırısı Türkiye’nin Holokost’a bakışında bir dönüm noktasına işaret ediyor. Dışişleri Bakanlığı son iki yıldır 27 Ocak Holokost Anma Günü’nde bildiri yayınlamadı. İletişim Başkanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren “WeRemember/weremember.gov.tr” sitesi kapanmış gözüküyor. Daha da önemlisi Uluslararası Holokost Anma İttifakı’nın resmi web sitesinde gözlemci üyeler arasında Türkiye artık yer almıyor. Bu konuda bilgisine başvurulan IHRA yetkilisi Türkiye’nin statüsüne dair şu yanıtı iletti:
IHRA yetkilisi Martin Grand Ast’ın e-postasında Türkiye’nin Kasım 2024 tarihinde gözlemci üyelik statüsünü bırakarak ittifak ile olan ilişkisini kestiğine dair bir bilgi söz konusu. Türkiye’de resmi olarak açıklanmamış bu durum yukarıdaki e-posta sayesinde ortaya çıkmış oldu. IHRA’nın ortaya koyduğu, Türkiye’nin de gözlemci statüsüyle katkıda bulunduğu antisemitizm çalışma tanımının bazı ülke ve kurumlarca siyasi bir esas olarak belirlenmiş olması çalışma tanımının mimarı tarafından bile ağır bir şekilde eleştiriliyor. Türkiye de resmi olarak bu çalışma tanımının olumsuz yönlerini ön plana çıkaran bir politika izleyebilir. Dışişleri Bakanlığı’nın 27 Ocak Holokost Anma Günü’nde resmi olarak açıklama yapmayı bırakması ise bugünkü İsrail hükümetinin soykırım politikalarından geçmişten günümüze, Türkiye vatandaşı olanlar dahil bütün Yahudileri sorumlu tutmak anlamına geliyor.
*“Çalışma tanımı” ibaresi "working definition" ifadesinin Türkçedeki karşılığı olarak kullanıldı. Bu terim, bir konuyu, projeyi veya araştırmayı başlatmak için kullanılan geçici, pratik ve üzerinde anlaşılmış bir tanımı ifade eder. Nihai veya kusursuz olmak zorunda değildir; amacı, ilgili herkesin aynı temel anlayıştan yola çıkmasını sağlamaktır.
Yorum Yazın