Yapay zekâ için veriyi “petrol” diye tanımlayan analojiyi artık sık sık duyuyoruz. Gerçekten de internetin sunduğu devasa insan üretimi metin, görsel ve ses deposu, bugünkü büyük dil modellerinin (LLM) yakıtı oldu. Ancak Ilya Sutskever’in de işaret ettiği gibi, motor (GPU, algoritmalar, vs.) hızla gelişse de bu yakıtla motorun büyümesi artık plato noktasına ulaşmış durumda.
Asıl mesele şu: Yapay zekâ, tıpkı petrol çağında olduğu gibi, en verimli rezervleri hızla tüketti. İnternetteki yüksek kaliteli insan üretimi içerik artık sınırlı. Bundan sonrası için modeller, kendi ürettikleri sentetik veriyi tekrar kendilerine yakıt yapmak zorunda kalacak. Yani çıkardıkları petrolü yeniden işleyip motora basacaklar. Peki sonuç ne olur?
1. Model Çöküşü: Kendi Egzozunu Soluyan Motor
Araştırmalarda “model collapse” diye geçen bu süreç, yapay zekânın kendi ürettiği içerik üzerinde eğitildikçe daha fazla önyargılı, daha fazla tekrar eden ve giderek daha az yaratıcı hâle gelmesi demek. Tıpkı motorun egzozunu içeri çekmesi gibi: kısa vadede çalışmaya devam eder ama uzun vadede tıkanır, verim düşebilir.
2. Bağımsız Kaynakların Altın Değeri
Bu durumda insan üretimi içerik, özellikle de “bağımsız” ve “yerel” kaynaklardan çıkan otantik üretimler, altın değerine ulaşacak. Bugün küresel merkezlerde içerik üretimi hızla yapay zekâya devredilirken, daha bağlantısız ya da çevrimdışı kalan toplumların insan yazımı metinleri, yeni çağın en değerli yakıtı hâline gelecek. Yani, az bağlantı bazen daha çok değer demek.
3. Kaya Gazı: Yeni Veri Rezervleri
Enerji sektöründe petrolün tükendiği noktada kaya gazı devreye girdi. Yapay zekâ için de benzer bir dönem yaklaşıyor. İnternetten kolayca toplanan veriler tükendiğinde, yeni rezervler keşfetmek gerekecek. Günlük konuşmaların kayıt altına alınması, yüz yüze etkileşimlerin dijitalleştirilmesi, saha notlarının, analog arşivlerin ve mikro-toplulukların içeriklerinin işlenmesi… Bunlar bugüne kadar veri olarak görülmeyen ama yarının kaya gazı olabilecek kaynaklar. Çıkarması zahmetli, işlenmesi maliyetli ama değerli.
4. Yenilenebilir Petrol: Keşif
Yapay zekânın kendi çıktısını tekrar üretime sokması bizi kısır bir döngüye hapseder. Çıkış yolu, insanın hayal gücü ve yeni bilgi üretme kapasitesinde. Bilimsel keşifler, kültürel üretimler ve özgün deneyimler, yapay zekâ için daima yeni yakıt olacak. İçinde insanın olmadığı bir veri döngüsü, nihayetinde çökmeye mahkûm.
5. Yeni Mimari: Motoru Değiştirmek
Sorun sadece petrolün bitmesi değil, motorun kendisi. Mevcut mimariler sonsuza kadar büyüyemez. Yeni modeller, daha verimli, daha uzmanlaşmış, sembolik mantığı ve çoklu modaliteleri birleştiren yapılarla evrimleşmek zorunda.
Sonuç: Fosil Çağından Yenilenebilir Çağa
Yapay zekâ bugün hâlâ petrol çağında. Eski internet verisiyle kurulmuş bir uygarlık bu. Ancak petrol bir gün bitecek, kaya gazı devreye girecek, ama asıl çıkış insan yaratıcılığı ve kolektif keşifle mümkün olacak.
Kısacası, yapay zekâ kendi ürettiği petrolü yeniden üretime sokarsa motor çalışır ama yol alınmaz. Yol almak için yeni rezervler ve yenilenebilir yakıt şart: otantik insan üretimi, yeni bilgi, hayal gücü.
Yorum Yazın