İnsansı Robotlar: Bize benzemek zorunda olmalarının sırrı

Gelişen yapay zekâ, makine öğrenmesi ve robotik teknolojileri, insanlık tarihinde yepyeni bir dönemin kapılarını aralıyor.

Mustafa Ergen

İnsansı robotların neden iki göze, iki kola ve iki bacağa sahip olduğu sorusu basit gibi görünse de arkasında derin bir strateji var. Birincisi, robotlar dünyayı insan gibi algılamalı ki, insan hareketlerini ve davranışlarını doğrudan taklit ederek öğrenebilsin. İnsanın iki gözle elde ettiği derinlik algısı, çevredeki nesnelerin uzaklıklarını ve konumlarını doğru biçimde değerlendirmesine olanak tanır. Aynı prensip, insansı robotlarda da geçerli: Dünyayı doğru anlamak ve doğru tepki verebilmek için insanla aynı sensör düzenine sahip olmak bir zorunluluk.

Gelişen yapay zekâ, makine öğrenmesi ve robotik teknolojileri, insanlık tarihinde yepyeni bir dönemin kapılarını aralıyor. Bu dönemin merkezinde, insana benzeyen, insan gibi öğrenen ve insan gibi hareket eden insansı robotlar yer alıyor. Ya da hayvansı… Yakın gelecekte bu robotlar, fabrikalarda, hastanelerde, işyerlerinde ve evlerde hayatın sıradan bir parçası olacak. Fiziksel işin “isteğe bağlı” hale geldiği bir toplum modeli hızla yaklaşıyor. Peki, bu dönüşümün merkezinde neden biyolojik tasarım tercih ediliyor?

Neden robotun 100 tane önünde arkasında gözü olmasın, bugün araçlarda bile en az 3-5 kamera var. Ya da neden robotun iki kolu yerine 10 kolu olmasın veya ayak yerine bir tekerlek konulmasın. Neden amorf insansı ve hayvansı bir karışık robot olmasın! Neden örneğin Interstellar filmindeki robot TARS olası değil de, StarWars’takiler olası.

İki Göz, İki Kol: İnsan Gibi Öğrenmek İçin

Örneğin bir robotun bir sandalyeyi kaldırıp başka bir yere taşıması için sadece görüntüyü görmek yeterli değildir; aynı zamanda o nesnenin uzaklığını, ağırlığını ve hareket sırasındaki dengesini de doğru tahmin etmesi gerekir. İnsan gibi iki gözle çevreyi algılayan bir robot, bu tür görevleri çok daha güvenli ve başarılı bir şekilde yerine getirebilir.

İmitasyonla Öğrenme: Taklit Eden Robotlar

Geleceğin robotları, kodla programlanmak yerine gözlem yaparak öğrenecek. Bir insanın yaptığı işi izleyerek, aynı hareketleri kendi bedenine adapte edecekler. Buna imitation learning (taklit ederek öğrenme) deniyor. Ancak bunun başarılı olabilmesi için, robotun algı sistemlerinin insanınkiyle uyumlu olması gerekiyor.

Eğer bir robot, insan gibi iki gözle bakıyor, iki elle tutuyor ve iki bacakla dengede duruyorsa, insan davranışlarını doğrudan algılayıp kopyalayabilir. Aksi halde, farklı sensörlerle toplanan verilerin insan hareketlerine çevrilmesi büyük bir teknik karmaşa yaratır ve öğrenmeyi yavaşlatır.

İnsansı yapı sayesinde robotlar fabrikalarda, inşaat alanlarında, hastanelerde ve ofislerde hızla adapte olabilecek. İnsanların yaptığı işleri birebir gözlemleyip uygulayarak, eğitim süreleri minimuma indirgenecek.

Sosyal Uyum ve Kabul

İnsansı robotların sadece teknik değil, sosyal bir boyutu da var. İnsanlar, kendilerine benzeyen varlıklarla daha kolay etkileşim kurar. Çok farklı morfolojilere sahip robotlar —örneğin 10 gözlü, çok kollu makineler— insanlarda yabancılaşma ve korku yaratabilir (Uncanny Valley etkisi). Oysa dengeli bir insan benzerliği hem duygusal bağ kurulmasını hem de güven duygusunun gelişmesini sağlar.

Bu özellikle, evlerde yaşlılara yardımcı olacak robotlar, hastanelerde hastaların bakımını üstlenecek robotlar veya çocukların eğitiminde kullanılacak robotlar için kritik bir unsurdur. Robotların sadece verimli değil, aynı zamanda insani olmaları gerekir.

İnsanın hareketini anlayan, duygularını algılayan ve tercihlerine göre uyum sağlayan bu yeni varlıklar hem bireysel hayatlarımızda hem de küresel ekonomide köklü değişimlerin habercisi olacak. Ve belki de o gün geldiğinde, fiziksel işin yerini düşünsel yaratıcılık aldığında, insanlık gerçek anlamda bir sonraki evresine geçmiş olacak.

Fiziksel İşin Opsiyonel Hale Geldiği Bir Gelecek

İnsansı robotların yaygınlaşmasıyla birlikte fiziksel iş, zorunluluktan çıkıp bir tercih haline gelecek. Fabrikalar, hastaneler, lojistik merkezleri ve hatta bireysel evler, büyük ölçüde otonom robotlar tarafından yönetilecek. Üretim ve hizmet sektöründe insan emeğine olan ihtiyaç azalacak, böylece insanlar daha yaratıcı, daha düşünsel alanlara yönelebilecek.

Ayrıca, robot fabrikaları da kendi kendini üreten sistemler haline gelecek. Robotlar, diğer robotları üretmek, bakımını yapmak ve güncellemek için çalışacak. Bu, üretim maliyetlerini dramatik şekilde düşürecek ve robotların erişilebilirliğini artıracak.

Amerika-Çin Rekabetinde İnsansı Robotlar Oyunun Kurallarını Değiştirir mi? Bugün Amerika ile Çin arasındaki mücadele, sadece ekonomi, teknoloji ve jeopolitik alanlarda değil, aynı zamanda yapay zekâ ve robotik üzerinde de yoğunlaşıyor. İnsansı robotlar, bu yarışın en kritik aşamalarından biri haline gelmek üzere.

Neden mi?

Çin, küresel üretimin merkezlerinden biri. Düşük maliyetli işgücü sayesinde son 40 yılda dünyanın fabrikası haline geldi. Ancak insansı robotlar, ucuz insan emeğine bağımlılığı ortadan kaldırabilir. Eğer Amerika ve müttefikleri, insansı robotları ölçekli bir şekilde üretip yaygınlaştırabilirse, üretimi tekrar kendi topraklarına çekebilir. Böylece yakına üretim taşıma(nearshoring) hızlanır ve Çin’in iş gücüne dayalı avantajı ciddi biçimde aşınır. İnsansı robotlar sadece verimlilik ve işçilik maliyetleri değil, aynı zamanda jeopolitik etki alanlarını, teknolojik platform üstünlüğünü, askeri kapasiteyi ve kültürel liderliği etkileyen bir “mega trend” olacak.Ve tıpkı nükleer silahların 20. yüzyılda güç dengelerini değiştirdiği gibi, 21. yüzyılda da insansı robotlar yeni süper güç rekabetinin belirleyici faktörlerinden biri olabilir.

Çünkü insansı robotlar, insanlık tarihindeki en büyük güç çarpanlarından biri olacak: Fiziksel dünyayı bizim adımıza şekillendiren, ama insan duygusuna, mantığına ve estetiğine saygı duyan makineler. Bir anlamda iş gücü sonsuza gidecek, toplam faktör verimliliği düşükler için çok robotla, yüksek olanlar için az robotla çözülecek.