Silikon Vadisi 2.0 mı? – Dün Fairchild Semiconductor, şimdi OpenAI ve Yeni Hainler!

Mustafa Ergen

Daha sonra Nobel ödülünü de alan William Shockley, Amerika'nın doğu yakasında Bell Laboratuvarlarında birkaç arkadaşıyla transistörü 1947 yılında bulmuştu. Vakum tüplerininyerine geçecek bu buluş, günümüzün mikroelektronik devriminin başlangıcıydı. Shockley, batı yakasında mezun olduğu Stanford Üniversitesi'nde yeni şekillenen Silikon Vadisi'nde Shockley Semiconductor şirketini ödülü aldığı 1956’da kurdu ve genç mezun ve mühendisleri işe aldı.

Yarı iletken teknolojisinin öncüsü olması beklenen bu şirket, Shockley’in liderlik tarzı ve kişilik çatışmaları nedeniyle çalışanlarıyla arasında ciddi sorunlar yarattı. Shockley, oldukça otoriter ve kontrolcü bir liderdi; bu durum, özellikle araştırma ve geliştirme süreçlerinde çalışanlarınyaratıcı potansiyellerini sınırlıyordu. Ayrıca Shockley, yönetimsel kararlarında iş birliğine ve ekip çalışmalarına pek de açık değildi. Bu durum, şirketteki sekiz mühendisin topluca ayrılmalarına neden oldu. Shockley, ayrılanlara “sekiz hain” lakabını vermişti. O zamanlar bir şirketten ayrılmak, ayıplanacak bir hareket olarak görülüyordu.

BAZI TARİHÇİLERE GÖRE SİLİKON VADİSİ’NİN BAŞLANGICI

Ayrılan “Sekiz Hain”, Fairchild Semiconductor şirketini risk yatırımcılarının yardımıyla 1957 yılında kurdu. Bu şirket, yarı iletken teknolojisinde devrim yaratacak birçok yeniliğe imza attı. Bu olay, Silikon Vadisi'nin tarihindeki en önemli anlardan biri olarak kabul edilir. Bundan sonra birçok şey değişti. Kurucular, çalışanlarına hisse verdiler. O zamanın Soğuk Savaş yıllarında bu, oldukça “komünist” bir hareket olarak algılandı. Kurucular, kendileri ayrıldılar ve birbirlerine rakip oldular, hatta ayrılanları desteklediler; kuruculardan Robert Noyce ve Gordon Moore, 1968 yılında Intel'i kurdular ve Fairchild’a rakip oldular. Eugene Kleiner, vadinin meşhur Kleiner Perkins risk yatırım şirketini kurdu ve Intel dahil olmak üzere birçok şirkete yatırım yaptı. Kurucular Jean Hoerni ve Jay Last, American Microsystems yarı iletken şirketini kurdular. Fairchild ve Intel’e rakip oldular. Daha sonra Jay Last, Teledyne şirketini kurdu. Intel'in kurucuları, kendi rakipleri olacak AMD şirketine yatırım bile yaptılar. Bu ayrılıklar ve yeni şirket kurma girişimleri, Silikon Vadisi'nde rekabetin artmasına ve inovasyonun hızlanmasına katkı sağladı. Fairchild Semiconductor'un kurucuları, yarı iletken endüstrisinde hem rakip hem de iş birliği rollerini üstlenerek teknoloji tarihinin önemli figürleri haline geldiler. BugünF airchild'dan doğan ve bölünen şirketlerin toplam büyüklüğü, Apple, Nvidia dahil olmak üzere 10 trilyon doları geçmiştir. Bazı tarihçilere göre bu, Silikon Vadisi'nin başlangıcıdır.

Bugün ise aynı süreci yapay zeka şirketi OpenAI’de görüyoruz. 2022'de piyasaya sürdükleri ChatGPT ile üretken yapay zekayı kullanıma sokan şirket, Yapay Genel Zeka (AGI) olarak adlandırılan insan zekasına yakınsayan süreçte yönetimsel türbülanslar yaşıyor. Geçmişte Elon Musk, OpenAI'nin kurucu ortaklarından biri olmasına rağmen, şirketin kar etme isteğinden çatışma yaşadı daha sonra organizasyondan ayrıldı ve kendi yapay zeka projelerine odaklandı. Geçenlerde ise robot taksi, ev robotu derken uzaydan bir roketi “chopstick” metodu ile iki robotun kollarına indirdi. Sam Altman, OpenAI CEO'su olarak görev aldı; kovuldu, daha sonra geri getirildi. Ilya Sutskever ise OpenAI'nin baş bilim insanıydı; şimdi Safe Superintelligence adlı şirketini kurdu ve 1 milyar dolar yatırım aldı! Ilya, bu yıl Nobel Fizik Ödülü’nü kazanan ve yapay zekanın babası olarak bilinen Prof. Geoffrey Hinton’un öğrencisiydi. Öğrencisinin Sam Altman’ı kovmasını tebrik etmişti. Yapay zekanın getirebileceği tehditler konusunda yüksek sesle konuşmaya da başladı. Başkan ve kurucu olan Greg Brockman ise ayrıldı. Dario Amodei, OpenAI'dan ayrıldıktan sonra Anthropic adlı başka bir yapay zeka şirketi kurdu. Bir başka kurucu olan John Schulman, ayrılıp rakip Anthropic şirketine katıldı. Mira Murati, CTO olarak görev yapıyordu; geçen eylülde yeni bir arayış için ayrıldı.

Bugün OpenAI, değerinin 100 milyar doların üzerine çıkması için yeni yatırım arayışında. Microsoft, OpenAI'ye 10 milyar dolar yatırarak şirketin gelecekteki kârlarının %49'unu aldı ve daha fazla finansman sağlaması bekleniyor. Ancak sözleşmelerinde, eğer OpenAI yapay genel zeka (AGI) geliştirirse Microsoft'un OpenAI teknolojilerine erişimi kaybedeceği bir madde bulunuyor. Bu madde, bir şirketin, örneğin Microsoft'un, geleceğin bu makinesini kötüye kullanmasını önlemek için konmuştu! Ancak bugün, Microsoft ile yapılan sözleşmeden kurtulmanın anahtarı olarak da görenler var. Ek olarak Thrive Capital, OpenAI'ye 1 milyar dolar yatırım yapacağını açıkladı; Nvidia ve Apple'ın da yatırım turuna katılacağı bildiriliyor.

Silikon Vadisi, Yapay Genel Zeka için transistörlerin “dejavu'sunu” yaşıyor sanki. AGI, kendi başına öğrenen ve kararlar veren yeni teknolojiler geliştirecek bir süreçle otomasyonu yeni seviyelere taşırken, radikal yenilikler getirecek. Toplumsal ve kültürel değişiklikler de beraberinde gelecektir. Transistörler teknolojik ve ekonomik bir kırılma yaratsa da, AGI’nin gelişimi daha derin felsefi ve etik sorunları gündeme getirecektir. AGI, insanlığın zekasını aşabilecek bir kapasiteye ulaştığında, insanın rolü, kontrol mekanizmaları ve bu teknolojinin nasıl kullanılacağı gibi sorular çok daha karmaşık hale gelecektir.

Bu karmaşa, bu yıl Nobel ödüllerine bile yansıdı. Fizik Nobeli, insan beynini taklit ederek yapay zeka geliştirenlere verildi. Kimya Nobeli, yapay zeka ile protein dizaynını taklit edenlere verildi. Ekonomi ödülü ise bu teknolojilerle zenginliği ve gücü öbekleştirenlere karşı olan vatandaşımızda olan Prof. Daron Acemoğlu’na verildi.

Tıpkı transistörün bilgi çağını başlatması gibi, AGI de bir “Yapay Zeka Çağı’nı” başlatabilir. Tek fark, Moore Yasası ile transistörün gelişmesiyle bilgi çağının tahmin edilmiş olmasıdır; ancak yapay zeka çağının ne getireceği şu anda büyük bir bilinmeyen!