Demokratikleşme süreçleri, toplumların tarihsel kırılma noktalarında belirleyici rol oynamaktadır. Türkiye'de son yıllarda yaşanan siyasal gerilimler, hukuk devleti ilkesinin aşınması ve toplumsal barışın zedelenmesi gibi sorunlar, muhalefet partilerini kapsamlı reform önerileri sunmaya yöneltmiştir. Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonuna sunduğu rapor, 12 Ağustos 2025'te yayımlanan 29 maddelik Demokrasi Paketi'ne dayanarak hazırlanmış ve 4 Aralık 2025'te TBMM Başkanlığına iletilmiştir. Bu rapor, sadece Kürt sorununun çözümüne odaklanmayan, aynı zamanda genel demokratikleşme taleplerini kapsayan bir çerçeve sunmaktadır.
Derinlemesine incelendiğinde, raporun hukuki normlara bağlı kalırken toplumsal uzlaşıyı ön plana çıkardığı görülürken rapor, Türkiye'deki siyasal aktörlerin diyalog zeminini genişletme potansiyelini taşımaktadır.
Raporun Arka Planı ve Stratejik Amacı
Rapor, CHP'nin komisyona katılım kararını önsözünde detaylı biçimde açıklamaktadır. Parti, Kürt sorunu üzerine geniş raporlar yayımlayan ilk siyasal oluşum olarak, komisyonun kurulma biçimine eleştirel yaklaşmasına rağmen sürece dahil olmayı tercih etmiştir. Komisyonun kanunla kurulması yerine TBMM Başkanı'nın çağrısıyla oluşturulması, çalışma usullerinin şeffaflığını zedelemiştir. Bu bağlamda rapor, demokratikleşme adımlarının yalnızca terörle mücadeleyle sınırlı kalmaması gerektiğini vurgulamaktadır.
Derin bir analiz yapıldığında, raporun amacı toplumsal güveni artıracak somut önerilerle siyasal alanı genişletmek olarak öne çıkmaktadır. Örneğin, AYM ve AİHM kararlarının uygulanmasındaki engellerin kaldırılması talebi, hukuk devletinin yeniden inşasını merkezine almaktadır. Bu yaklaşım, Türkiye'deki siyasal kutuplaşmanın aşılması için kritik bir adım teşkil etmektedir.
Hukuk Devleti ve Yargı Bağımsızlığı Alanındaki Öneriler
Raporun en çarpıcı bölümlerinden biri, hukuk devleti ilkesinin güçlendirilmesine yönelik önerilerdir. Anayasa Mahkemesi kararlarının yok sayılması, yargı bağımsızlığını fiilen ortadan kaldırmaktadır. Rapor, iptal edilen hükümlerin yeniden kanunlaştırılmasına son verilmesini talep etmektedir. Bu öneri, TBMM Başkanı'nın teklifleri inceleme mekanizmasını güçlendirecek ilke kararlarını içermektedir. Bu adım, yargı üzerindeki siyasal baskıları hafifletecek bir mekanizma oluşturmaktadır. Ayrıca, tutuklamaların istisna haline getirilmesi ve gizli tanık uygulamalarının adil yargılanma hakkını ihlal etmemesi için düzenlemeler önerilmektedir.
Bu talepler, Türkiye'deki hukuksuzluk algısını dönüştürebilecek niteliktedir. Örneğin, Cumhurbaşkanı'na hakaret suçunun kaldırılması, ifade özgürlüğünü genişletecek bir reform olarak değerlendirilmektedir.
Toplumsal Barış ve Özgürlükler Alanındaki Öneriler
Toplumsal barışın inşası, raporun temel sütunlarından birini oluşturmaktadır. Terörle Mücadele Kanunu'ndaki muğlak ifadelerin kaldırılması, ifade özgürlüğünü engelleyen hükümlerin metinlerden çıkarılması önerilmektedir. Bu öneri, halkı kin ve düşmanlığa tahrik suçunun somut saldırıya sebep olma ölçütüyle yeniden düzenlenmesini de kapsamaktadır. Analiz edildiğinde, raporun çoğulcu demokrasi vurgusu, çoğunlukçu anlayışın terk edilmesini hedeflemektedir. Basın özgürlüğü önündeki engellerin kaldırılması, erişim engellemelerinin haber alma hakkını ihlal etmemesi için yasal düzenlemeler talep edilmektedir.
Bu öneriler Türkiye'deki toplumsal muhalefetin sindirilmesini önleyecek bir kalkan işlevi görmektedir. Ayrıca, kadın ve çocuklara karşı şiddetle mücadelede İstanbul Sözleşmesi'nin yeniden yürürlüğe konulması, cezasızlık algısını ortadan kaldıracak bir adım olarak öne çıkmaktadır.
Kürt Sorununun Çözümü ve Yerel Yönetim Reformları
Rapor, Kürt sorununun çözümünü demokratik siyaset ortamının oluşturulmasıyla bağdaştırmaktadır. Kayyım uygulamalarının sona erdirilmesi, yerel yönetimlerin mali kaynaklarının merkezi idarece el konulmasının önlenmesi önerilmektedir. Bu talepler, seçilmişlerin iradesini yok sayan uygulamaların anayasaya aykırılığını vurgulamaktadır.
Raporun eşit yurttaşlık temelinde toplumsal barışı inşa etme vizyonu, Kürt sorununu terör odaklı bakışın ötesine taşımaktadır. Örneğin, faili meçhul cinayetlerde zamanaşımının kaldırılması, toplumsal hafızayı onaracak bir adım olarak yorumlanmaktadır. Yerel yönetimlerin güçlendirilmesi, halka nitelikli hizmet sunumunu engelleyen müdahalelerin son bulmasını gerektirmektedir. Bu yaklaşım, Türkiye'deki merkeziyetçi yapının demokratikleşmesini hızlandıracak potansiyeldedir.
Eğitim ve Ekonomi Alanında Demokratikleşme Önerileri
Eğitimde demokratikleşme, raporun özgün yönlerinden birini yansıtmaktadır. Milli Eğitim Şûrası'nın yeniden yapılandırılması, seçmeli derslerin belirlenmesinde baskıların önlenmesi önerilmektedir. Zorunlu Din Kültürü ve Ahlak Eğitimi'nin farklı inançlara göre düzenlenmesi, ayrımcılığı ortadan kaldıracak bir reform olarak değerlendirilmektedir.
Raporun eğitim politikalarını çoğulcu bir zemine oturtması, toplumsal eşitsizlikleri azaltacaktır. Ekonomi alanında ise Kesin Hesap Komisyonu'nun kurulması, Merkez Bankası bağımsızlığının sağlanması talep edilmektedir. Bu öneriler, ekonomide şeffaflığı artıracak mekanizmaları içermektedir. Örneğin, TMSF'nin asli işlevine döndürülmesi, şirketlere kayyım uygulamasının siyasete alet edilmemesini güvence altına almaktadır. Raporun bu bölümü, Türkiye'deki ekonomik kurumların demokratik denetimini güçlendirecek bir çerçeve sunmaktadır.
Geleceğe Yönelik Bir Umut Işığı
CHP'nin sunduğu rapor, Türkiye'deki demokrasi krizine köklü çözümler önermektedir. Hukuk devleti ilkesinin yeniden inşası, toplumsal barışın eşit yurttaşlık temelinde sağlanması ve eğitim ile ekonomide çoğulcu yaklaşımlar, raporun ana hatlarını oluşturmaktadır.
Bu önerilerin siyasal kutuplaşmayı aşabilecek potansiyeli taşıdığı görülmektedir. Rapor, komisyon sürecini yalnızca bir tartışma platformu olmaktan çıkarıp, somut reformlara dönüştürebilecek bir yol haritası sunmaktadır. Türkiye'deki siyasal aktörlerin bu raporu dikkate alması, demokratikleşme yolculuğunu hızlandıracaktır. Gelecek nesiller için eşitlik ve özgürlük temelli bir toplum inşası, ancak bu tür kapsamlı çalışmalarla gerçekleşmektedir.
Yorum Yazın