İnsan, emeğiyle insandır!

İnsan ve emek arasındaki bütünlüğün sahici bir şekilde anlaşılması büyük önem taşımaktadır. İnsan, emeğiyle insandır.

Bilal Sambur

1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü, insanın en değerli sermayesi olan emeğinin değerini anlama, kutlama ve anlamlandırma çabasıdır, coşkusudur ve bayramıdır. Emek, dar ideolojik bir çerçeveye veya gruba sıkıştırılamayacak kadar kapsamlı bir kavramdır. Emekten bahsetmek, insandan bahsetmektir. Emeği ve insanı birbirinden ayırt etmek mümkün değildir. Emek ve insanı birbirinden ayırt etmek, emek ve insanı birbirine yabancılaştırmak, bütün kötülüklerin ve çürümüşlüklerin kaynağını oluşturmaktadır.

İnsan ve emek arasındaki bütünlüğün sahici bir şekilde anlaşılması büyük önem taşımaktadır. İnsan, emeğiyle insandır. İnsan olma sürecimizi, ancak emeğimiz sayesinde gerçekleştirebiliriz. Kur’an, insan-emek bütünlüğünü “İnsan için emeğinden başkası yoktur" (Kur’an, 53:39) şeklinde ifade etmektedir. İnsan için emeğinden başkasının olmadığının ifade edilmesi, insan-emek bütünlüğünün bozulmayacağı, insan ve emeğin birbirine yabancılaştırılamayacağı anlamına gelmektedir.

Emeğinin dışında başka yollarla ekonomik, sosyal, siyasal ve dini güçler elde etmeye çalışanlar, her türlü ahlaksızlığın ve hukuksuzluğun meydana gelmesine neden olmaktadırlar. Yunus Emre, emek olmadığı takdirde insanın şeytanlaşma yoluna girmesini ifade etmektedir: "Emeksiz zengin olanın, kitapsız bilgin olanın, sermayesi din olanın, rehberi şeytan olmuştur." İnsan için emeğinden başkasının olmadığının ifade edilmesi, emeğin hukukun, ahlakın ve maneviyatın kaynağı olduğu gerçeğinin ifade edilmesidir. İnsanı tamamlayan, inşa ve ihya eden temel güç, emektir.

Din, felsefe, bilim, sanat, ahlak, maneviyat ve bütün insani tecrübe alanları, emek olmadan oluşamazlar. Kendisini yenilemeden, tazelemeden, ihya ve inşa etmeden kerameti kendinden menkul bir şekilde kendisinin üstün ve yeterli olduğunu iddia eden bir alan, aslında kendisinin içten içe çürümüşlüğünü ifade etmektedir. Tembellik, atalet, düşmanlık, cehalet, çatışma, hırsızlık, yolsuzluk, hurafecilik ve fanatizm, hep emeğin yokluğu sonucu meydana gelen yozluklardır. Din, bilim, sanat, felsefe ve maneviyat, emek isteyen tecrübelerdir. Martin Luther King, emeğimizle işler yapmanın üretkenliğini şu şekilde ifade etmektedir: “Ne yaparsanız yapın onun sanatçısı olun, sokak süpürgecisi de olsanız, onun Picasso’su olun.” Aklımızla, ahlakımızla, bedenimizle, kalbimizle maneviyatımızı, düşüncelerimizi, duygularımızı ve ilişkilerimizi yenilemek, ihya ve inşa etmek için sürekli emek sarf etmeliyiz.

Emeğe dayalı yaşamak, helal yaşamaktır. Emeğe dayalı ekonomi, eğitim, bilim, siyaset, ticaret ve sanat çökmez. Emeğe dayalı olmadan, üçkağıtçılıkla, yalancılıkla, dolandırıcılıkla, hileyle ve kurnazlıkla elde edilen para ve kazançlar, aslında bütün batışları ve kötülükleri hazırlamaktadır. Emek olmadan kazanılan haram paranın, makamın ve gücün, insanı mutlaka batmaya götüreceği gerçeğinin unutulmaması gerekmektedir.

Emek, ahlak, hukuk ve maneviyat merkezli anlaşılması gereken bir değerdir. Bugün emek olgusunun kendisi bir değer, erdem ve hak olarak kaybolduğundan dolayı hırsızlık, torpil, rüşvet, ahbap-çavuş ilişkisi, eş-dost kayırmacılığı, gemisini yürüten kaptan, dayısı olmak, işi bilmek gibi yoz bir dil ve düşünce hayatlarımıza egemen olmaya başlamıştır. Ahlak, hukuk ve maneviyat, “alın terinin hakkını vermekten”, “boğazımızdan sadece helal rızık geçmesinden”, “helal rızık kazanmanın peşinde olmaktan”, “verdiği sözü tutmaktan”, “ölçüye tartıya hile karıştırmamaktan”, “bütün işlerimizde insaf ve vicdan ölçülerinden ayrılmamaktan” söz etmektedir.

“Emekçinin ücretini alnının teri kurumadan veriniz” diyen Rahmet Peygamberi, emek olgusunun ahlak, maneviyat ve hukuk çerçevesinde anlayan bir yaklaşım ortaya koymaktadır. İnsanların emek sarf etmeden ve hak etmeden kişilerin, torpil, akrabalık, adam kayırmacılık gibi nedenlerle görevlendirilmesini Rahmet Peygamberi hainlik olarak değerlendirmektedir: "Daha ehil ve liyakatlisi varken yakınlık sebebiyle bir başkasını tercih ve istihdam eden kimse Allah'a, Resulü'ne ve bütün Müslümanlara karşı hâinlik etmiş olur." Emek, helal, temiz, hak, dürüst ve güvenle ilgili asli insani çabadır. Haramdan, hırsızlıktan, yolsuzluktan, yalandan ve zulümden beslenen her girişim, insanlık dışı bir çaba olarak emeğin, ahlakın, hukukun ve maneviyatın inkarı anlamına gelmektedir.

Bir toplum, emeğiyle hukuka, ahlaka ve barışa dayalı bir hayat oluşturmaya çalışan bireylerden oluştuğu takdirde refaha, özgürlüğe ve selama ulaşabilir. İnsanlar, emekleriyle kendilerini değiştirmelidirler. Emeklerinin dışında insanları kurtaracak hiçbir mehdi ve kurtarıcı yoktur. İnsanın tek kurtarıcısı ve özgürleştiricisi emeğidir. Kur’an, bu doğal gerçeği net bir şekilde ifade etmektedir: “Allah, bir topluma bahşettiği nimeti ve esenliği, o toplum kendi gidişini değiştirmedikçe asla değiştirmez” (Kur’an, 8:53). Kendimizi emekle değiştirmek, üretmek, kazanmak ve yaşamak suretiyle daha ahlaklı, adil ve iyi insanlar olma sorumluluğumuzu unutmamalıyız.