Almanya’da çağdaş sanat alanı, İsrail politikası kaynaklı sansür ve oto-sansür vakalarının en sık görüldüğü alanlardan biri olmuştur. Özellikle 2019’daki parlamento kararından sonra birçok sanatçı ve sergi bu iklimin etkisini hissetti.
---
İlk yazıyı okumak için buraya tıklayınız.
---
Filistinli sivil toplum, 9 Temmuz 2005 tarihinde, Ömer Barguti ve Ingrid Jaradat öncülüğünde Filistinlilere yönelik siyasetini değiştirmesi için, İsrail'e uluslararası hukuk çerçevesinde baskı yapmayı amaçlayan küresel bir kampanya başlattı. Güney Afrika'daki apartheid rejimine karşı yürütülen ve başarılı olan boykot kampanyası ilham kaynağıydı. Boykot, Yatırımların Geri Çekilmesi ve Yaptırımlar (Boycott, Divestment and Sanctions - BDS) ismini taşıyan, şiddet içermeyen bir direniş biçimi olan hareket İsrail'in uluslararası hukuka ve insan haklarına uyması doğrultusunda üç temel hedef belirledi: İsrail'in 1967'den itibaren işgal ettiği tüm Arap topraklarından çekilmesi, İsrail'in Arap-Filistinli vatandaşlarına tam eşitlik tanıması, Birleşmiş Milletler'in 194 sayılı kararı uyarınca Filistinli mültecilerin evlerine ve mülklerine geri dönme haklarına saygı gösterilmesi.
BDS Hareketi’ne ismini veren, İsrail’in Filistin siyasetini değiştirmesine yönelik baskı oluşturacağı düşünülen üç taktik ise şunlardı:
1-İsrail ürünlerini, şirketlerini ve İsrail ile işbirliği yapan uluslararası firmaları hedef alan tüketici boykotları ve İsrail'i ve kurumlarını hedef alan kültürel ve akademik boykotlar.
2-Bankaları, emeklilik fonlarını ve diğer kurumları İsrail ekonomisine, özellikle de işgal altındaki topraklarda faaliyet gösteren şirketlere yaptıkları yatırımları geri çekmeye teşvik etmek.
3-Hükümetlere ve uluslararası kuruluşlara, İsrail'e karşı, askeri ambargolar ve ticari kısıtlamalar gibi yaptırımlar uygulamaları için lobi faaliyetleri yürütmek.
BDS Hareketi, uluslararası alanda önemli bir görünürlük kazandı ve çeşitli başarılar elde etti. Örneğin, Fransız telekomünikasyon şirketi Orange, İsrailli ortağıyla olan lisans anlaşmasını sonlandırdı, Veolia şirketi işgal altındaki topraklardaki projelerden çekildi. Bunun yanı sıra akademik ve kültürel alanda da birçok sanatçı, yazar ve akademisyen, Filistinlilerle dayanışma göstermek amacıyla İsrail'deki etkinliklere katılmayı reddettiler.
BDS Hareketi’ne karşı en yaygın eleştirilerden biri, hareketin antisemitik olduğu yönündeki suçlamalardı. Buna göre hareket İsrail'in var olma hakkını sorgulamaktaydı ve Yahudilere karşı düşmanlığı körüklemekteydi. Hareketin savunucuları ise bu suçlamaları reddederek, hareketin İsrail devletinin politikalarına yönelik olduğunu ve herhangi bir dine veya halka karşı olmadığını vurgulamaktadır. Hareketin kurucularından Ömer Barguti, BDS'nin "her türlü ırkçılığa, buna İslamofobi ve antisemitizm de dahil olmak üzere, kategorik olarak karşı çıktığını" belirtmektedir.
BDS Hareketi’nin uluslararası alanda daha fazla görünür olması Almanya’daki devlet aklının (Staatsräson) önlem almasına yol açtı. 2019’da Alman Federal Meclisi’nin BDS Hareketi’ni “antisemitik” ilan eden tavsiye kararı bir dönüm noktası oldu. Söz konusu parlamento kararı, eyalet ve belediyelere hareketi destekleyen veya İsrail’in var olma hakkını sorgulayan kişi ya da kurumlara kamu fonu verilmemesini öğütlemektedir. Nitekim 2019 kararının ardından Almanya’da ifade ve sanat özgürlüğü ile devletin İsrail politikası arasında ciddi gerilimler yaşanmaya başladı. Alman Devleti’nin benimsediği Staatsräson çizgisi, kültür-sanat alanında otosansüre, etkinlik iptallerine ve destek kesintilerine yol açtı.
Berlin’deki Yahudi Müzesi’nin direktörü Peter Schäfer, müzenin resmi Twitter hesabından BDS Hareketi’ni antisemitizm olarak damgalayan Bundestag kararına itiraz eden bir habere link verilmesi üzerine yoğun eleştiri aldı ve Haziran 2019’da istifa etmek zorunda kaldı. Bu olay, İsrail’e yönelik en ufak eleştiriye alan açılması durumunda dahi kurumların nasıl baskı altına alınabildiğini gösterdi.
Almanya’da sahne sanatları alanında İsrail politikası eksenli sansür tartışmalarının öne çıktığı bir vaka, Alman Federal Meclisi’nin 2019’da aldığı karardan önce 2018 Ruhrtriennale Festivali’nde yaşandı. Kuzey Ren-Vestfalya eyaletindeki uluslararası sanat festivaline davet edilen İskoç müzik grubu Young Fathers, BDS Hareketi’ne verdiği destek nedeniyle önce programdan çıkarıldı, ardından gelen tepkiler üzerine festival yönetimi grubu yeniden davet etmek zorunda kaldı. Festival direktörü Stefanie Carp, “İsrail hükümetinin politikalarını eleştirmenin antisemitik olmadığı” görüşünde olsa da grubun BDS’den açıkça uzak durmayı reddetmesini başlangıçta gerekçe göstermişti. Kararın sansür anlamına geldiğini savunan Patti Smith ve Massive Attack gibi dünyaca ünlü isimlerin de aralarında olduğu kültür insanları, bu politik şart dayatmasını kınayan bir açık mektup yayımladı. Sanatçılar ve gruplar üzerindeki politik baskıya dikkat çeken mektupta, Young Fathers’ın programdan çıkarılmasının “sansür, kara listeye alma ve baskı” olduğu vurgulandı. Nitekim festival yönetiminin geri adım atmasına rağmen Young Fathers daveti kabul etmedi.
Almanya’da çağdaş sanat alanı, İsrail politikası kaynaklı sansür ve oto-sansür vakalarının en sık görüldüğü alanlardan biri olmuştur. Özellikle 2019’daki parlamento kararından sonra birçok sanatçı ve sergi bu iklimin etkisini hissetti. 2019’un Ekim ayında, Amerikalı sanatçı Walid Raad’a Aachen kentinde verilmesi planlanan sanat ödülü, sanatçının BDS Hareketi’ni alenen kınamayı reddetmesi üzerine iptal edildi. Gelen tepkiler sonucu ödül daha sonra kendisine verildi. Aynı yıl İngiliz vatandaşı yazar Kamila Shamsie’ye verileceği açıklanan Nelly Sachs Edebiyat Ödülü son anda geri çekildi. Jüri, Shamsie’nin 2014’ten beri İsrail’in politikalarına karşı yürütülen kültürel boykota katıldığının sonradan ortaya çıktığını ve bunun ödülün toplumlararası uzlaşı amacına ters düştüğünü açıkladı. Shamsie, “şiddete başvurmayan bir kampanyaya destek verdiğim için bir ödülün geri alınması utanç verici” diyerek tepki gösterdi. 240’tan fazla yazar ve entelektüel, Shamsie’yle dayanışma açıklaması yaparak bu iptali kınadı.
Berlin’deki Yahudi Müzesi’nin direktörü Peter Schäfer, müzenin resmi Twitter hesabından BDS Hareketi’ni antisemitizm olarak damgalayan Bundestag kararına itiraz eden bir habere link verilmesi üzerine yoğun eleştiri aldı ve Haziran 2019’da istifa etmek zorunda kaldı. Bu olay, İsrail’e yönelik en ufak eleştiriye alan açılması durumunda dahi kurumların nasıl baskı altına alınabildiğini gösterdi.
2020 yılında yine Ruhrtriennale sansür tartışmalarının odağındaydı. Festivalin açılış konuşmasını yapması için Kamerunlu düşünür Achille Mbembe davet edilmişti. Ancak Mbembe’nin eserlerinde İsrail’in işgal ettiği topraklardaki uygulamalarını Güney Afrika’daki apartheid rejimine benzetmesi ve geçmişte BDS Hareketi’ne sempati göstermesi, bazı Alman siyasetçilerin diline düştü. Özellikle Hür Demokrat Parti (FDP) üyesi politikacılar antisemitik suçlamasını yönelttikleri Mbembe’nin konuşmasının iptal edilmesi için baskı yaptılar. Festival, salgın nedeniyle fiziken gerçekleştirilemese de Mbembe olayı Almanya’da entelektüel düzeyde Filistin’i savunan görüşlerin marjinalize edilmesine örnek olarak tarihe geçti. Mbembe, bu suçlamalara karşı “Antisemitizmin tehlikeli biçimde araçsallaştırılarak işgal altındaki Filistin topraklarına dair her türlü eleştiriyi susturmak için kullanıldığını” söyledi.
Önümüzdeki yazıda 2020 yılından günümüze yaşanan olaylar üzerinden Alman Devleti’nin benimsemiş olduğu antisemitizm tanımının kültür sanat ortamına olan etkilerine değinilecektir.
.png)
Almanya- İsrail ilişkileri ve kültür sanat alanında ifade özgürlüğü (1) 
Yorum Yazın