Türkiye’de iktisat ideolojisi çok geri bir ideolojidir. Bu saptamamı çok sayıda olgu destekler ama muhtemelen bu olguların en başında enflasyon olgusu etrafında yapılan tartışmalar gelir.
Enflasyon bizde ilginç süreçlere tekabül ediyor; dünyada çok sayıda ülke enflasyon belasını defedebilmiş iken Türkiye bu işi bir türlü beceremiyor.
Geçmişte OPEC petrol krizi ile tüm dünyada enflasyon yükseldi. Bizde her yerden daha da fazla yükseldi ama bu petrol ihracatçısı gelişmiş ülkelerin tümünde makul sürelerde enflasyonla mücadele kazanıldı. Bu bela bir daha ciddi boyutlarda hortlamadı ama Türkiye 2000’lerin ilk seneleri hariç ki bu dönem de AB perspektifi nedeniyle gelecek beklentilerinin hem içeride hem dışarıda çok iyileştiği bir dönem, enflasyonla mücadelede daima ülke olarak mağlubuz.
Bu mağlubiyetin çok sayıda nedenleri mevcut ama en başlarında yine enflasyon gerçeği hakkında yanlış bilgilerimiz.
Türkiye’de çok geniş kesimlerce hatta akademianın küçük de olsa bir bölümü tarafından enflasyonun temel zararının alt gelir grupları aleyhine olmak üzere gelir bölüşümünün bozulması olarak sunulur. Bu doğru değildir, doğru yanı olsa da ancak bir dolaylı neticedir.
Enflasyonun temel zararı, kaynak dağılımını bozarak kısa ve orta vadede ekonomik etkinliğe zarar vermesidir, gelir bölüşüm yapısının bozulması bu etkinsizliğin bir sonucu olabilir sadece.
Meseleye yanlış baktığınızda enflasyon belasıyla mücadelede de yanlışlar yapıyorsunuz ve bunun maliyeti de çok büyük oluyor.
Arjantin çok uzun süre dünyada uzak ara enflasyon şampiyonu oldu, Javier Milei’nin başkanlığı ile (2023 sonu, bu çok önemli) beraber çok radikal önlemler devreye girmeye başladı ve 2025 ortalarında yani yaklaşık 18-19 aylık bir süre içinde aylık enflasyon yüzde 2’nin altına düştü. Çok kısa bir süre içinde Arjantin enflasyonunun yıllık tek haneli seviyelere gelmesi bekleniyor. Bu süreçte de enflasyona bu kadar radikal neşter atılmasının maliyetleri tartışıldı, tartışılıyor, bu çok doğal, bu konuya geleceğim şimdi.
Bizde ise 2021 Eylül ayından itibaren Erdoğan taammüden, bilerek, isteyerek enflasyonu patlattı. Orta vadede Phillips eğrisi ekonomisini çalıştırdı, işsizlik iki haneliye gelmedi. 2023 seçimlerini kazandı, 2023 Haziran’ında da Mehmet Şimşek’i iş başına çağırdı, Şimşek rasyonel çözümler uygulayacağız dedi ama göreve gelişinin ikinci senesini çok geçtik, aylık enflasyon yüzde üçe oturmuş gibi duruyor yani enflasyonla mücadele kaybedildi.
Burada yapılan temel yanlış enflasyon süreçlerinin tahribatının enflasyonla radikal mücadele etmenin maliyetinin altında olacağı saçma, cahil sanısıdır.
Enflasyonla radikal ve etkin (sonuç alıcı) mücadelenin büyük maliyetleri vardır ama mücadeleyi etkinsiz yapmanın maliyeti çok daha ağırdır.
Seçimler 2027 sonu ya da 2028 başı olacağı tahmin ediliyor, Haziran 2023’de yapılması gereken en uzun bir senelik bir vadede enflasyonu yüzde beşin altına düşürmek için her mümkün enstrümanın, maliye politikaları çok önemli, devreye sokmak olmalı idi ama geri iktisat ideolojileri ve popülist siyasi görüşler devreye girdi, enflasyonla mücadele bir kez daha, bir kez daha kaybedildi, çok muhtemeldir 2027 ya da 2028 seçimlerine Türkiye çok yakın geçmişte alay konusu olan Arjantin’den çok daha yüksek bir enflasyonla girecek.
Milei’nin son seçim kısmi zaferini Trump’ın Arjantin seçmenine vadettiği yirmi milyar dolara bağlayanlar oluyor, bu konuda çok net bir şey söyleyemem ama benim kanaatim kısa sayılacak bir vadede enflasyonla mücadelede başarının temel belirleyici olduğu.
Şimşek’in göreve başlamasının üzerinden iki buçuk sene geçti, aylık enflasyon yüzde 3 bandına oturdu, önümüzde aylarda daha da yükselebilir.
Bu satırların Yeni Arayış’ta yayınlandığı sabah TÜİK Ekim enflasyon oranını açıklayacak, İTO’ya göre Ekim aylık enflasyon yüzde 3.31, bakalım TÜİK kaç ilan edecek ama sonuç üç aşağı beş yukarı belli, Türkiye AB günleri hariç her zaman olduğu gibi enflasyonla mücadeleyi bir kez daha kaybediyor.
Erdoğan ise marifetmiş gibi Alman Şansölyesinin yerinde Kopenhag kriterleri hatırlatması üzerine “Biz yolumuza Ankara kriterleri ile kendi değer yargılarımızla, kendi değerlerimizle devam ediyoruz” maalesef diyebilmiştir.
Neden enflasyonda, hukuk endeksinde havlu attığımızın faili belli değil mi?
Yorum Yazın