Türkiye’nin enflasyon sorunu sadece daraltıcı para politikasıyla çözülür mü?

EKONOMİ

Türkiye’nin enflasyon sorununu sadece daraltıcı para politikasıyla çözmeye çalışmak, yangını sadece suyla, aynı zamanda yangının nedenini anlamadan söndürmeye çalışmak gibidir. Kalıcı çözüm için para politikası, mali disiplin, kurumsal güven, beklenti yönetimi ve yapısal dönüşümler birlikte yürütülmelidir. Aksi takdirde, enflasyondaki düşüş göstergelerdeki düşüşten ibaret kalacaktır. Kalıcı bir çözüm olması beklenmemelidir. 

Türkiye'nin enflasyon sorunu yalnızca daraltıcı para politikasıyla çözülemez. Daraltıcı para politikası enflasyonu kontrol altına almakta önemli bir rol oynasa da, (özellikle de sadece faiz artışıyla) tek başına yeterli değildir. Türkiye gibi yapısal ve kurumsal sorunların da etkili olduğu ülkelerde enflasyonun kalıcı biçimde düşürülebilmesi için çok boyutlu bir yaklaşım gerekir.

1. Yüksek Faize Dayalı Daraltıcı Para Politikasının Etkisi

Daraltıcı para politikası, enflasyonu azaltmak için kullanılan temel araçlardan biridir:

• Merkez Bankası politika faizini artırır → kredi maliyeti artar → talep azalır.

• Likidite azaltılır → piyasada dolaşan para miktarı kısıtlanır.

• TL'nin değerini artırır → ithalat ucuzlar, kur geçişkenliği azalır.

Bunlar, talep yönlü enflasyonu dizginleyebilir. Ancak Türkiye’deki enflasyonun yalnızca talep değil, maliyet ve beklenti kaynaklı olduğu da unutulmamalıdır.

Bununla birlikte dış borcu yüksek olan bir ülkede, faiz ödemeleri yükseleceği için, ülkenin vergi gelirlerinin önemli bir kısmı faiz giderlerine ödenmek zorunda kalınır.

2. Türkiye’deki Enflasyonun Nedenleri

Türkiye’de enflasyon sadece talep artışıyla ilgili değildir. Diğer önemli nedenler şunlardır:

Maliyet Enflasyonu (Cost-Push)

• Döviz kurundaki artış, ithal girdilerin maliyetini arttırıyor ve üretim maliyetleri yükseliyor.

• Enerji, gıda ve işgücü maliyetleri enflasyonu yukarı çekiyor.

• Türkiye’nin ara malı ve enerji de dışa bağımlılığı bu etkiyi artırıyor.

Kur geçişkenliği ve Beklentiler

Kurlardaki artış, çok hızlı şekilde iç fiyatlara yansıyor. Bu da yüksek bir " Kur Geçişkenliği(pass-through)" etkisi oluşturuyor.

Enflasyon Beklentileri, Hanehalkı ve firmalar gelecekteki enflasyonun da yüksek olacağına inanıyorsa, fiyatlama davranışları bozulur. Beklentiler kötü ise faiz artırımı bile etkisiz olabilir.

3. Mikro-ekonomik Yapısal Sorunlar

Tarımda verimsizlik, lojistik maliyetleri, küçük üretici desteklerinin zayıflığı, Gıda fiyatlarının yüksek oynaklığı ve Kayıtdışı ekonominin yoğunluğu temel mikroekonomik sorunlar olarak karşımızda durmaktadır.

Kurumların Güveni ve Bağımsızlığı

Merkez Bankası’nın bağımsızlığına olan güven zayıfsa, alınan kararlar piyasalarda etkili olmayabilir. Kurumların şeffaflığı, veriye dayalı politika üretimi azaldıkça, enflasyonla mücadele zayıflar. Bu nedenlerin kurumların güvenirliliği algısı iyi yönetilmelidir.

4. Tek Başına Yüksek Faize Dayalı Daraltıcı Politikası Şunları Yapamaz;

• Küresel emtia ve enerji fiyatlarının kontrolü için, dışsal şoklara müdahale edemez.

• Yapısal maliyetlerin (gıda, tarım, enerji) kontrolü için, üretim reformu gerçekleştiremez.

• Kurumsal güven ve beklenti yönetimi, Sadece faizle inşa edilemez.

• Gelirler politikası (asgari ücret, maaş artışları), Fiyat ücret sarmalı oluşabilir.

Çözüm Ne Olmalı? 

1. Para Politikası (Güçlü ve Tutarlı)

• Gerçek enflasyona göre pozitif reel faiz sunulmalı.

• Merkez Bankası bağımsızlığı ve şeffaflığı sağlanmalı.

• Enflasyon hedeflemesi yeniden belirlenmeli ve sürekli değiştirilmemeli

2. Maliye Politikası

• Kamu harcamaları disipline edilmeli.

• Vergi politikası enflasyonu artırmayacak şekilde düzenlenmeli ve vergi oranları düşürülerek, kayıt dışılığın önüne geçirilmelidir.

3. Yapısal Reformlar

• Tarımda üretim desteklenmeli.

• Enerji bağımlılığı azaltılmalı.

• Verimlilik artırıcı yatırımlar yapılmalı.

4. Beklenti Yönetimi

• Merkez Bankası iletişimi güçlendirilmeli.

• Hedef ve araç şeffaflığı sağlanmalı.

• Piyasa katılımcılarının güveni kazanılmalı.

5. Gelirler Politikasıyla Uyum

• Ücret artışları enflasyon beklentilerine sabitlenmeli.

• Kamu maaş politikası koordinasyon içinde olmalı.

Sonuç

Türkiye’nin enflasyon sorununu sadece daraltıcı para politikasıyla çözmeye çalışmak, yangını sadece suyla, aynı zamanda yangının nedenini anlamadan söndürmeye çalışmak gibidir. Kalıcı çözüm için para politikası, mali disiplin, kurumsal güven, beklenti yönetimi ve yapısal dönüşümler birlikte yürütülmelidir. Aksi takdirde, enflasyondaki düşüş göstergelerdeki düşüşten ibaret kalacaktır. Kalıcı bir çözüm olması beklenmemelidir.