Türkiye'de EYT'nin ekonomik etkisi: Enjeksiyon mu, sızıntı mı?

Erken yaşta emekliliğin neden olduğu düşünülen SGK açıklarının asıl nedeni; erken yaşlarında emekli olanlar değildir. SGK açıklarının en önemli nedeni, yüksek işsizlik oranları, prim ve vergi oranlarının yüksekliğinin neden olduğu kayıtdışı çalışma ortamı, sık sık çıkarılan vergi ve prim aflarıdır.

EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) düzenlemesinin ekonomiye etkisi "enjekte edilen" para mı oldu, yoksa "sızıntı" (para ekonomiden çıktı) mı oldu — bunu açıklamak için önce temel bir ekonomi (eko-101) terimini hatırlayalım:

Temel Kavramlar:

Enjeksiyon (Injection): Ekonomiye harcama olarak giren paraolarak ifade edilir. Devlet harcaması, ihracat, yatırımlar gibi ekonomiyi canladırıcı etkiye sahip işlemler örnek verilebilir.

Sızıntı (Leakage): Ekonomiden çekilen para olarak ifade edilir. Vergi, tasarruf, ithalat gibi işlemlerden oluşmaktadır.

Türkiye'de EYT'nin Ekonomik Etkisi: Enjeksiyon mı, Sızıntı mı?

Kısa Vadede, enjeksiyon Etkisi oluştu. EYT ile birlikte milyonlarca kişi emekli edildi. Bu kişilere aylık emekli maaşı bağlandı. Toplu ödeme ve ikramiye verildi. Bu da ekonomiye ciddi bir harcama akışı (enjeksiyon) yarattı. Bu ödemeler çoğu emekli tarafından harcamaya dönüştürüldüğü için kısa vadede, (özellikle dayanıklı tüketim, sağlık, gıda sektörlerinde) İç talep canlandı. Piyasalarda nakit döngüsü arttı. Bu durum, doğal olarak kamu gelirlerini de arttırdı. Çünkü yapılan harcamalar kamunun vergi gelirlerine yansıdı.

Kısacası, Devlet kasasından çıkan para, vatandaşın cebine gitti. Harcamaya dönüştü, piyasa canlandı, hasılat arttır. Bu, klasik anlamda enjeksiyondur.

Orta ve Uzun Vadede ise, Sızıntı Etkisi (Yapısal Risk) oluşabilir. Prim ödeyecek yaşta olan insanlar sistem dışına çıktı ve SGK açıkları ciddi oranda büyüyeceği beklenmektedir. Vergi gelirleri azaldı, çünkü aktif çalışanlardan alınan vergiler, emekli maaşı alanlardan alınan vergilere göre çok daha yüksek olacağı düşüncesi oluştu.

Kısacası, sgk açıklarının kamu bütçesine ciddi yük getireceği ve bütçeden büyük bir kısmın maaş ödemelerine ayrılması, yatırım ve kalkınma harcamalarının kısılmasına neden olacağı beklenmektedir.

Buna ek olarak, İşgücünden çekilmenin, verimli yaşlarda emekli edilen bireylerin üretkenlikten çıkması, büyüme hızını düşürebileceği endişeleri de dile getirilmektedir.

Kısaca, teknik olarak, konu ele alındığında; EYT’nin kısa vadede ekonomiye enjeksiyon etkisi yaratmış gibi görünse de, uzun vadede bu durum yapısal bir sızıntıya dönüşeceği beklentisi oluşabilir. Ancak, Türkiye’deki emeklilik sistemi emek olan bireylerin iş hayatından çekilmesini cazip kılacak bir ödeme kabiliyetine sahip olmadığı gerçeği ile, orta ve uzun vadede beklenen sızıntı durumu oluşmayacaktır. Çünkü erken yaşta emekli olan ve çalışma kabiliyetine sahip bireyler imkanları el verdiği takdirde, çalışmaya devam edeceklerdir, hatta çalışmaya devam ettikleri de görülmektedir.

Sonuç olarak, EYT’nin ekonomi üzerindeki tek etkisi enjeksiyon etkisi olacaktır. Çünkü sermayenin merkezileşmesinin doğurduğu gelir dağılımı adaletsizliğinin neden olduğu tüketimin bölgesel kümelenmesi yerine emeklilerin Türkiye geneline dağılmasının, hatta kimilerinin memleketlerine ve köylerine dönerek tarımsal faaliyetlere başlamasına da imkan tanımaktadır.

Erken yaşta emekliliğin neden olduğu düşünülen SGK açıklarının asıl nedeni; 18 yaşında çalışmaya başlayan 25-30 yıl çalışan ve 43-48 yaşlarında emekli olanlar değildir. SGK açıklarının en önemli nedeni, yüksek işsizlik oranları, prim ve vergi oranlarının yüksekliğinin neden olduğu kayıtdışı çalışma ortamı, sık sık çıkarılan vergi ve prim aflarıdır. Nitekim emekliye verilen maaşlar iç tüketim yoluyla firmalar aracılığıyla kamu bütçesine geri dönmektedir. Yurt dışına ithalat ve sermaye hareketi aracılığıyla çıkmayan hiçbir tutar ülke ekonomine yük olmaz, tam  tersine can suyu olur.