CHP Davası üzerinden siyasi meşruiyetin önemi

Demokrasinin temel taşlarından biri olan siyasi meşruiyet, toplumların yönetim yapılarını ayakta tutan görünmez bir çimentodur. Siyasi meşruiyet, bir kurumun veya aktörün, toplum nezdinde kabul görmesi ve meşru kabul edilmesi anlamına gelmektedir. Bu kavram, Max Weber’in tanımlamasıyla, geleneksel, karizmatik veya rasyonel-yasal temellere dayanarak oluşmaktadır. Günümüz demokrasilerinde ise rasyonel-yasal meşruiyet ön plana çıkmaktadır; zira seçmen iradesi, hukuki süreçler ve kurumsal bütünlük, bir siyasi partinin varlığını ve etkinliğini belirlemektedir.

Türkiye’de son dönemde yaşanan gelişmeler, bu kavramın ne denli hassas bir denge üzerine kurulu olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir. Özellikle, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) hakkında açılan ve son günlerde sonuçlanan bir dava süreci, siyasi meşruiyetin demokrasi için taşıdığı önemi somut bir örnekle ortaya koymaktadır. Mahkemenin, CHP’nin olağan ve olağanüstü kurultaylarını konu alan talebi reddetmesi, partinin meşruiyet krizinden kurtulmasını sağlamıştır.

Siyasi meşruiyet, demokrasiyi sadece seçim sandıklarından ibaret olmaktan kurtaran bir unsurdur. Seçimler, meşruiyetin bir göstergesi olmakla birlikte, asıl mesele, partilerin iç işleyişinin ve kurumsal bütünlüğünün toplum tarafından kabul görmesidir. Bir partinin meşruiyeti sarsıldığında, bu durum tüm sistemin istikrarını tehdit etmektedir.

Tarihsel olarak, otoriter rejimlerde meşruiyet krizleri, muhalefet partilerinin marjinalleştirilmesine yol açmış ve demokrasiyi zayıflatmıştır. Türkiye’de ise, anayasal düzenlemeler ve yargı süreçleri, bu tür krizleri önlemeye yönelik mekanizmalar sunmaktadır. CHP’nin yaşadığı süreç, tam da bu mekanizmaların işlevselliğini test eden bir vaka olarak değerlendirilmektedir. Mahkemenin ret kararı, partinin kurumsal yapısını koruyan bir adım olmuş ve siyasi arenada dengelerin yeniden kurulmasına zemin hazırlamıştır.

Siyasi Meşruiyetin Teorik Temelleri ve Demokrasideki Rolü

Siyasi meşruiyet kavramı, siyaset bilimi literatüründe geniş bir yer tutmaktadır. David Beetham, meşruiyetin üç boyutunu vurgulamaktadır: Yasal geçerlilik, inançlı kabul ve normatif uyum. Bir siyasi aktörün meşru sayılması için, öncelikle hukuki çerçevelere uygun hareket etmesi gerekmektedir. İkinci olarak, toplumun bu aktöre duyduğu inanç ve güven esastır. Üçüncü boyut ise, aktörün demokratik normlara uyumudur. Bu üçlü, demokrasinin sürdürülebilirliğini sağlamaktadır.

Türkiye’de siyasi partiler, Anayasa’nın 68. ve 69. maddeleriyle düzenlenen kurultay süreçleri aracılığıyla meşruiyetlerini yenilemektedir. CHP’nin son kurultayları, bu normlara uygun olarak gerçekleştirilmiş ve partinin iç demokrasisini güçlendirmiştir. Mahkemenin, bu süreçleri konu alan talebi reddetmesi, hukuki geçerliliğin korunmasını sağlamış ve partinin toplum nezdindeki inancını pekiştirmiştir.

Demokraside siyasi meşruiyetin önemi, partilerin rekabetçi ortamda eşit şartlarda mücadele etmesinden kaynaklanmaktadır. Bir partinin meşruiyeti sorgulandığında, bu durum muhalefetin genel olarak zayıflatılmasına yol açmaktadır. Örneğin, Avrupa Birliği ülkelerinde, partilerin iç işleyişine yönelik yargı müdahaleleri nadiren görülmekte ve bunlar da şeffaflık amacıyla sınırlı tutulmaktadır.

Türkiye’de ise, yargı süreçleri, demokrasinin denetim mekanizması olarak işlev görmektedir. CHP’nin dava süreci, bu denetimin olumlu bir örneğini sunmuştur. Ret kararı, partinin kurumsal bütünlüğünü teyit etmiş ve muhalefetin sesini güçlendirmiştir. Bu gelişme, demokrasinin temel ilkesi olan çoğulculuğu desteklemektedir; zira tek bir partinin hakimiyetine karşı, meşru muhalefet partilerinin varlığı, sistemin dengesini korumaktadır.

Ayrıca, siyasi meşruiyet, seçmen davranışlarını da etkilemektedir. Araştırmalar göstermektedir ki, bir partinin meşruiyet krizi yaşadığı dönemlerde, seçmen katılımı düşmekte ve kutuplaşma artmaktadır. CHP’nin kurtuluşu, tam tersine, seçmen güvenini artırmış ve partinin gelecekteki seçimlerde daha etkin bir rol oynamasını kolaylaştırmıştır. Bu bağlamda, mahkemenin kararı, demokrasinin kriz anlarında nasıl toparlanabileceğini göstermektedir. Partilerin meşruiyeti, sadece kendileri için değil, tüm toplum için bir güvence niteliğindedir. CHP örneğinde olduğu gibi, yargı süreçlerinin adil işlemesi, demokrasinin rasyonel-yasal temelini güçlendirmektedir.

Siyasi meşruiyetin demokrasideki rolünü daha iyi anlamak için, karşılaştırmalı bir bakış açısı faydalı olmaktadır. Latin Amerika’da, 20. yüzyılda muhalefet partilerinin meşruiyet krizleri, otoriter dönüşümlere zemin hazırlamıştır. Buna karşın, İskandinav ülkelerinde, partilerin iç demokrasisi, meşruiyetin sürekliliğini sağlamış ve istikrarlı demokrasiler yaratmıştır. Türkiye’de CHP’nin süreci, bu ikincisine benzer bir yol izlemiştir. Ret kararı, partinin normatif uyumunu doğrulamış ve toplumun demokratik kurumlara olan inancını yenileme umudunu perçinlemiştir.

CHP’nin Meşruiyet Sınavı

CHP’nin son dava süreci, siyasi meşruiyetin pratik bir yansıması olarak değerlendirilmektedir. Parti, 38. Olağan Kurultay ve 21. Olağanüstü Kurultay ile iç yapısını yenilemiş ve liderlik seçimlerini demokratik usullerle gerçekleştirmiştir. Mahkemenin ret kararı, bu yenilenmenin hukuki temellerini onaylamış ve partinin meşruiyet çıkmazından kurtulmasını sağlamıştır. Bu gelişme, CHP’nin toplum nezdindeki konumunu güçlendirmiş ve muhalefetin genel meşruiyetini yükseltmiştir. Partinin kurtuluşu, demokrasinin krizlere karşı dirençli olduğunu göstermektedir; zira meşruiyet, sadece bir partiye değil, tüm sisteme aittir.

Siyasi meşruiyet, demokrasinin omurgası olarak, partilerin ve kurumların toplumla bağını sürdürür. CHP’nin dava sürecinin olumlu sonuçlanması, bu kavramın pratik değerini ortaya koymuştur. Mahkemenin ret kararı, partinin meşruiyet çıkmazından kurtulmasını sağlamış ve demokrasinin çoğulcu yapısını güçlendirmiştir. Bu gelişme, Türkiye’de siyasi aktörlerin kurumsal bütünlüğünün korunmasının ne denli önemli olduğunu göstermektedir. Demokrasi, meşruiyet krizlerini aşmakla güçlenir; CHP’nin örneği, bu gerçeği somutlaştırmaktadır.