Petőfi 1848-49’da Macar Devrimi’nin tüm heyecanının ve Avusturya/Habsburg karşıtı toplumsal gerginliğin içinde yaşadı ve en olgun eserlerini bu dönemde verdi. Macar milletinin güç ve nefes olarak mücadeleyi sürdürmekte zorlandığını gördüğünde, tüm enerjisiyle kendini şiire verdi ve şiir yoluyla halkını mücadeleye çağırdı.
1848 Devrimleri, Avrupa ölçeğinde kırılmalar ve altüst oluşlara yol açan, kendisinden sonraki pek çok devrim sürecini de yakından etkileyen toplumsal bir hadiseler bütünüydü. Hatta demokratik ve liberal niteliğiyle ön planda olan 1848 Devrimleri, Avrupa tarihinde günümüze kadarki en yaygın ve tesirli devrimci dalga olarak ön plana çıkar.
Bu devrimci dalganın önemli istasyonlarından biri olarak, 1848-49 Macar Devrimi dikkat çeker. Dönemin Avrupa’da yüzyıllardır hükümran olan Habsburg monarşisine karşı, imparatorluğun diğer bölgelerindeki benzer devrimlerle birbirinden etkilenen Macar Devrimi, her ne kadar başarıya ulaşamasa da bu başkaldırı, modern Macar ulusal kimliğinin temel taşını oluşturur. Macaristan bu tarihte demokratik parlamento seçimlerini öngören yasa çıkarsa ve Macar soyluların ayrıcalıklarını ortadan kaldıran, Habsburg karşıtı bir tutum takınsa da dâhil oldukları imparatorluk bu başkaldırıyı –Rusların da askeri yardımıyla- sert bir şekilde ve askeri tedbirlerle bastırdı.
***
Macaristan’ın ulusal şairi olarak tanınan, Nemzeti Dal (Milli Şiir) olarak bilinen ve 1848 Devrimleri sırasında dilden dile dolaşan meşhur şiirin de yaratıcısı olan SándorPetőfi, 1823’te dünyaya geldi. Avusturya egemenliğindeki Macaristan’ın taşrasında doğmuştu ve köylü kökenlere sahipti, annesi hizmetçi, babası da kasaptı. Maddi imkânsızlıklardan dolayı 1839’da eğitimini yarıda bıraktı ve askerlikte karar kıldı, ancak bu sefer de hastalıklar nedeniyle hayallerine ulaşamadı. Bir süre gezici tiyatrolarda rol aldı, bu sırada yayımlanan şiirleriyle ismi yavaş yavaş edebiyat çevrelerinde duyulmaya başladı. 1844’e gelindiğinde, henüz 21 yaşında, bütün ülkede tanınan bir şaire dönüşmüştü.
Petőfi en son, Rus-Avusturya birliklerine karşı savaşmıştı. Ancak bu savaşta aldığı yaralar, bu yaşı küçük ama yüreği büyük şairi, hem de 26 yaşında bu dünyadan ayırdı. Hürriyet ve sevda şairi, gençliğine dahi doyamadan hem de savaş meydanında, idealleri ve milli mücadelesi uğruna savaşırken hayatını kaybetti.
İDEALLERİ UĞRUNA SAVAŞIRKEN ÖLDÜ
Petőfi 1848-49’da Macar Devrimi’nin tüm heyecanının ve Avusturya/Habsburg karşıtı toplumsal gerginliğin içinde yaşadı ve en olgun eserlerini bu dönemde verdi. Macar milletinin güç ve nefes olarak mücadeleyi sürdürmekte zorlandığını gördüğünde, tüm enerjisiyle kendini şiire verdi ve şiir yoluyla halkını mücadeleye çağırdı. Bir dönem umutsuzlukla kendisi de mücadeleden çekilse de 1849 ortalarında Polonyalı General Jozef Bem komutasındaki orduda bağımsızlık için savaşını sürdürdü.
Petőfi bu başkaldırı sırasında en son, Temmuz 1849’daki Segesvar Savaşı’na katılıp Rus-Avusturya birliklerine karşı savaşmıştı. Ancak bu savaşta aldığı yaralar, bu yaşı küçük ama yüreği büyük şairi, hem de 26 yaşında bu dünyadan ayırdı. Hürriyet ve sevda şairi, gençliğine dahi doyamadan hem de savaş meydanında, idealleri ve milli mücadelesi uğruna savaşırken hayatını kaybetti.
Macarların bu büyük şairinden geriye şiirleri kaldı. Halkının ulusal mücadelesi ve başkaldırısına armağan ettiği kahramanlık ve özgürlük şiirleriyle mücadeleye çağrı dizelerinin yanında, hüzün ve sevda temalı lirik şiirleri de etkileyicidir Petőfi’nin. Doğumunun 200. yıldönümünde 2023’te, Macaristan’ın tüm dünyada en fazla tanınan bu büyük şairinin anısına, TÜRKSOY tarafından Uluslararası Şiir Tercüme Yarışması tertip edilmiş ve SándorPetőfi bu vesileyle onurlandırılmıştı.
Ben de bu çağlar aşan şairin anısına, onun iki asır önce kaleme aldığı dizeler arasından en sevdiğim şiirlerinden üçünü Türkçeleştirdim.
***
Hürriyet ve Sevda
Hürriyet ve sevda…
İkisi de mutlaka olmalı bende.
Sevdam uğruna vazgeçebilirim
Hayatımdan
Ve hürriyet uğruna
Aşkımdan
***
Küçük Çocuğun Ölümü
Ah küçük çocuk, güç bela indin de beşikten
Aldılar da bir tabuta koydular seni
Değer miydi dünyaya geldiğine?
Şu kısacık ömrün manası neydi?
Ne yersiz bir soru! Yeterince uzun yaşadın aslında
Sahnede geçirdiğin vaktin ne önemi var
Senin şahit olduklarını kaç kişi gördü ki?
Yine de sırtındaydı yılların yükü
Kısacık ömründe gördün, anladın
Macar ulusunun kıyamını ve yükselişini
Bu kutsal sadayı işittin ve hatta sen dahi
Haykırdın avaz avaz: Yaşasın Hürriyet!
***
Cenazeye Çağırıyor Şarkı
Cenazeye çağırıyor şarkı
Mezarlığa götürülen bu adam da kim?
Sıradan biri işte! Dünya zindanından kurtulmuştur artık
Benden çok daha mutlu olduğu kesin
İşte pencerelerin altından götürüyorlar onu
Onca insan gözyaşlarına boğulmuş
Neden beni götürmezler ki onun yerine?
Hiç olmazsa, bir damla bile gözyaşı dökülmezdi
Yorum Yazın