Kamuoyu araştırmaları gündemdeki konu başlıkları üzerine anın fotoğrafını çekmesi kadar genel bir toplumsal eğilim belirlemesi açısından önemlidir.
Bu araştırmalarda özellikle “bu pazar seçim olsa oyunuzu kime verirsiniz” sorusuna verilen cevaplar farklı nedenlerle anın fotoğrafını da vermeyebilirler.
Ancak toplumsal gelişmeler, önemli olaylar konusunda belli bir bakışı, yaklaşımı okumamız konusunda bize yardımcı olabilirler.
Elimde iki araştırma var.
İlki İstanbul Ekonomi Araştırma (İEA) tarafından Türkiye çapında 1-8 Eylül tarihlerinde 26 ilde yaklaşık 2000 kişi, ikincisi ise GÜNDEMAR Araştırma tarafından 20-26 Ağustos tarihlerinde 60 ilde 2225 kişi ile gerçekleştirilen anket çalışması.
İki çalışma birbirinde farklı ama diğer yandan birbirini tamamlatan iki çalışma.
Bugün İEA verilerine bakacağız.
İEA’nın araştırması bir süreklilik içinde -bu ay için- ekonomi ağırlıklı bir veri seti sunuyor bize. Bunun yanında en başarılı siyasetçi ve bu pazar seçim olsa sorusunun cevapları da var.
GÜNDEMAR yaptığı araştırma ise daha çözüm süreci, yerel yöneticilerin tutuklanması gibi ana başlıklar ele alınıyor.
EKONOMİ KÖTÜYE GİDİYOR, GEÇİNEMİYORUZ
İEA araştırmasına göre, “Bugün itibari ile ekonominin nasıl olduğunu düşünüyorsunuz?” sorusuna; katılımcıların yüzde 73’ü Eylül ayında ekonominin güncel gidişatı hakkında “çok kötü/kötü” yanıtını vermiş. Geçen ay bu oran yüzde 71’miş.
Bununla birlikte “Ne iyi ne kötü” yanıtını verenlerin oranı 3 puan azalarak yüzde 15 olurken; “olumlu” değerlendirmede bulunanların oranı yüzde 2 puan artarak yüzde 12 olmuş.
Araştırmada şu not özellikle dikkat çekiyor; “Ekonominin bugününü nasıl değerlendiriyorsunuz sorusuna verilen yanıtların parti bazında zamansal değişimini incelediğimizde, 2025’in başından beri Cumhur İttifakı seçmenlerinde olumsuz değerlendirmelerin düşüş trendindeyken Temmuz ayında bu trendin değiştiğini görmüştük. Bu ay ise olumsuz değerlendirmede bulunanların oranı arttı.”
Erken bir yorum olarak şunu ifade etmek mümkün Cumhur İttifakı seçmenleri ekonomiye bakışı olumsuza dönmüş. Sürüp sürmeyeceğini önümüzdeki aylarda göreceğiz.
Buna karşı muhalefet partileri seçmenlerinde ekonomiye bakış geçtiğimiz aylara benzer bir oranda. Eylül 2025’te muhalefet seçmenlerinin ekonomiye dair olumsuz değerlendirmelerinin oranı yüzde 91-95 seviyesinde.
Araştırmanın alt kırılımlarına baktığımızda da tüm yaş ve istihdam gruplarında çoğunluk ekonominin bugününü “çok kötü/kötü” olarak değerlendiriyor.
Ekonomiye dair olumsuz değerlendirme yapanların oranının en yüksek olduğu grup yüzde 94 ile öğrenciler.
Ekonominin güncel durumunu olumsuz bulanlar geleceğe de olumsuz yaklaşıyor.
Araştırmada ilginç bulunduğum verilerden birisi de; “Geçinebiliyor musunuz?” Alt başlığındaki şu tespit; “Gelirim giderlerimi karşılamadı” yanıtını verenlerin en yüksek seviyeye ulaştığı seçmen grubu yüzde 78 ile DEM Parti. Bunu yüzde 65 ile CHP ve yüzde 64 ile İYİ Parti takip ediyor.
“Gelirim giderlerimi ucu ucuna karşıladı” yanıtını verenlerin en yüksek olduğu seçmen grubu yüzde 32 ile AK Parti.
Geçtiğimiz ay gelirim giderlerimi fazlasıyla karşıladı yanıtını verenlerin en yüksek olduğu seçmen grubu ise tahmin edileceği üzere yüzde 12 ile AK Parti’den.
İEA araştırma raporunun en önemli bulgularından birisi de Cumhur İttifakı ve AKP içindeki güç mücadelesi olup olmadığıyla ilgili bölüm.
Cumhur İttifakı konusunda AKP seçmeninin yüzde 67’si, MHP seçmenlerinin yüzde 60’ı ittifakın her koşulda devam etmesi gerektiğini düşünüyor. MHP seçmenlerinin sadece yüzde 29, partilerinin ittifaksız hareket etmesi gerektiğini ifade ediyor. Hemen ifade edelim ki, araştırma her iki seçmen grubunun da CHP ile ittifaka sıcak bakmadığını gösteriyor.
Araştırmanın bu bulguları Cumhur İttifakı'nın seçmen tabanında güçlü bir birliktelik arzusunun devam ettiğini, ancak AK Parti içinde olası bir liderlik geçişine dair belirsizliğin ve farklı algıların var olduğunu göstermektedir. Yine MHP seçmenleri arasındaki "ittifaksız hareket etme" eğilimi, ittifakın gelecekteki dinamikleri açısından dikkate değer bir noktadır.
Buna ek olarak, AKP içerisinde Cumhurbaşkanı Erdoğan sonrası döneme yönelik bir liderlik mücadelesi olup olmadığı sorulduğunda, katılımcıların yüzde 30'u “açık bir mücadele var” derken, yüzde 35'i “böyle bir mücadele olduğunu düşünmüyorum” yanıtını vermiş.
CUMHUR İTTİFAKI YÜKSELİŞTE
Araştırmada siyasetçilerin kamuoyu nezdindeki algısını ölçüldüğü bölümde; 5 puan ile Mansur Yavaş önde. Onu 4,9 puanla Cumhurbaşkanı Erdoğan ve 4,7 puanla Ekrem İmamoğlu takip ediyor. Araştırmanın alt kırılımlarına baktığımızda Erdoğan'ın dört aydır Ekrem İmamoğlu'nun önünde olduğunu görüyoruz. Listede Özgür Özel 4 puanla 4. sırada yer alırken, Devlet Bahçeli 5. Sırada yer alıyor.
Şimdi de en çok merak edilen soruya yani “bu pazar seçim olsa hangi partiye oy verirsiniz?”e.
Araştırmaya göre AKP, kararsızlar dağıtılmadan önce yüzde ile ilk sırada. Oyunu geçen aya göre yüzde 1.1 oranında oyunu arttırmış.
İkinci sırada CHP var. Oyu geçtiğimiz aya göre yüzde 1.9 oranında azalmış.
Araştırmada “oy kullanmayacağım” diyenlerin oranı yüzde 13.5 (Ağustos yüzde 14.4), “kararsızların” oyu ise yüzde 9.9 (Ağustos yüzde 9.6). Bu sonuç bize bu iki grubun toplamının üçüncü parti olduğunu gösteriyor.
DEM Parti oyunu Ağustos ayına göre yüzde 1,3 arttırarak üçüncü Part. Geçen aya göre oyunu en fazla (yüzde 1,9) arttırarak beşinci sırada. Onu İyi Parti ve Zafer Partisi izliyor. Bu veriler kararsız oylar dağıtılmadan.
Kararsızlar dağıtıldktan sonra AKP, CHP'de yüzde 1.8 daha fazla oyu var. Burada hemen şu notu düşelim ki, Ağustos ayında ise CHP, AKP'den yüzde 1.7 daha yüksek oya sahipti.
Şimdi İEA’nın yaptığı araştırmadan hareketle kendimize şu soruyu soralım; “bu pazar seçim olsa oyunuzu hangi partiye verirsiniz?” sorusuna verilen cevaplar ile “ekonominin genel gidişi” ve “geçinebiliyor musunuz” sorularına verilenler arasında bir bağ kurmak mümkün mü; evetse bu bağ nasıldır?
Evet iki grup soruya verilen cevaplar ters orantılı. Cumhur İttifakı seçmenleri içinde ekonominin “çok kötü/kötü gittiğini”, “geçinemiyoruz” diyenlerin oranı Temmuz ayından itibaren artarken; ittifakın iki partisi, AKP ve MHP bu ayki araştırmada oy oranlarını (kararsızlar dağıtılmadan) yüzde 1.1 ve 2.5 arttırmış görünüyor.
Ben yine de iki sorunun birbiri mevcut koşullarda bağının olduğunu düşünmüyorum. Daha önce ifade ettiğim gibi bu pazar seçim olsa sorusuna verilen cevaplar farklı nedenlerle olsa da anın fotoğrafını çekmekten uzaktır. Ama seçmenlerin ekonomiye bakışı, geçinip, geçinemediklerinE ilişkin cevaplar ise gerçeğe daha yakındır.
Ama araştırmaları nasıl okursak okuyalım; bu araştırma ve sonuçlar üzerine en çok düşünmesi gereken kuşkusuz anamuhalefet partisi CHP’dir
Yarın da GÜNDEMAR'ın araştırmasını ele alalım.
Yorum Yazın